CUR-Aanbeveling 105
Risicoverdeling Geotechniek (RV-G)

Aanbeveling105 Risicoverdeling Geotechniek (RV-G) Zoals demeeste sectoren inonze dynamische samenleving isook debouwsector volopin beweging. Nieuwecontractvormen zijnvolop inontwikkeling; eentrend die grate conse- quenties heeftvoordeverhouding tussenopdrachtgever enopdrachtnemer. Dezeont- wikkeling gaatgepaard metonzekerheden. Dezekomen vooralnaarvoren insituaties waar onzekerheden bijbouwprajecten tochaleen grate ralspelen, zoalsbijdeonder- grand. Onjuiste ofonvolledige gegevensoverdeondergrand kunnen grate consequenties hebben; zijzijn danookeenbelangrijke factorbijhet ontstaan vanfaalkosten. Om risico's beheersbaar temaken isrisicomanagement onontbeerlijk.Eenbelangrijk onderdeel vanrisicomanagement isde risicoverdeling ofrisico-allocatie, ditisniets anders danhettoedelen ofalloceren van(een deelvan) hetrisico bijeen ofmeer betrak- ken partijen. Indeze CURjCROW-Aanbeveling wordteenmethode beschreven omrisi- co's contractueel teverdelen. Daarbijwordtinhet bijzonder gekekennaargeotechnische risico's. Omdathetcontractueel verdelenvangeotechnische risico'sanno 2006 noggeen dagelijks gebruikisen een cultuuromslag vereist,wordtindeze Aanbeveling extraaan- dacht besteed aannutennoodzaak vanhetverdelen vanrisico's. Essentieel vooreen goede risicoverdeling ishet draagvlak bijopdrachtgever enopdrachtnemer. Bijbeiden moet dewil erzijn omrisico's transparant temaken enteverdelen. Alsdeze wileris, is het concept vanrisicoverdeling, datindeze Aanbeveling wordtgepresenteerd, een belangrijk hulpmiddel. Het toedelen vanrisico's moetcontractueel wordeningebed, ookhieraan wordtindeze Aanbeveling nadrukkelijk aandachtbesteed.Daarbijwordtonderscheid gemaaktingein- tegreerde contracten (ontwerpenuitvoering opbasis vandeUAV-gc 2005) eninbestek- ken (uitvoering opbasis vandeUAV 1989). Bijdecontractuele inbeddingishet van belang omaan hetdocument waarinderisicoverdeling wordtvastgelegd, eenjuridische status toetekennen dierecht doetaandecontractuele verhoudingvanbeide partijen. CUR/CROW-Aanbeveling 105 Opmoment vanverschijnen vandeze Aanbeveling wasCURjCROW-commissie F40 'Risico Verdeling Geotechniek'als voIgtsamengesteld: ir. E.J. Aukema -RWS Bouwdienst Utrecht(voorzitter) ir. J.G. Knoeff -GeoDelft (secretaris, rapporteur) ir. A. Baldee -Projectorganisatie Betuweroute ir. F.Bisschop -Arcadis ir. J.K. Haasnoot -CRUX Engineering B.V. ir. G. Hannink -Gemeentewerken Rotterdam ir. J.Herbschleb -Royal Haskoning ing. E.de Jong -VWS Geotechniek B.V. ir. J.de Jongh -Infra Consult + Engineering (totseptember 2005) ing. A.Jonker -CUR (coordinator) ir. J.A. Kleinjan -Grontmij (vanafseptember 2005) ir. A. Kooistra -Infra Consult +Engineering (vanafseptember 2005) ir. J.Knol -CROW ing. T.van Reeuwijk -CROW ir. B.W. Sluer -BAM Wegen bv ir. M. Th. van Staveren -GeoDelft ing. R.Steenbrink -Grontmij Infrastructuur & Milieu (totseptember 2005) ir. G.J. Wittenberg -Ingenieursbureau OranjewoudB.V. ir. L.W.A. Zwang -Fugro Ingenieursbureau B.V. CURfCROW-Aanbeveling105 Inhoud 2 3 3- 1 3. 2 3-3 3-4 5 5. 1 5. 2 5-3 5-4 5·5 5.6 5·7 5.7. 1 5-7. 2 6 6.1 6.2 6.2.1 6.2.2 6.2·3 6.2-4 6·3 6-4 7 7. 1 7. 2 7·3 7·4 7·5 7.6 Onderwerp Toepassingsgebied Begrippen endefinities Risico Verdeling -Geotechniek (RV-G) Project Specifiek Risico(PSR) Maatgevende risicoparameter G renswaarde Nut ennoodzaak vanRV-G Nut Noodzaak Algemene voordelenRV-G Voordelen vooropdrachtgever Voordelen vooropdrachtnemer Nadelen vanRV-G Contracten Totstandkoming risicoverdelingmetRV-G Contractvormen Contractering naPvE Contractering naVoorlopig Ontwerp Contractering naDefinitief Ontwerp Contractering nauitvoeringsontwerp Contractuele inbedding Contractuele inbeddinginde UAV-gc 2005 Contractuele inbeddinginde UAV 1989 Opstellen vaneen Risico Verdeling- Geotechniek -stappenplan Inventarisatie risico's Risicoverdelingsvormen Ongedeeld risicoopdrachtgever Ongedeeld risicoopdrachtnemer Volledig gedeeldrisico Partieel gedeeld risico Bepaling maatgevende parameters Bepaling grenswaarden Opstellen vaneen Risico Verdeling- Geotechniek -de rapportage Inhoud RV-G Introductie Projectomschrijving Beschrijving ondergrond Project specifieke risico'senmaatgevende parameters Risicoverdeling aandehand vangrenswaarden Literatuur 4 4 5 5 5 6 6 6 6 7 7 7 7 8 8 9 10 12 12 12 15 15 16 16 17 17 17 17 18 19 19 19 21 21 21 22 23 CURfCROW-Aanbeveling 105 Onderwerp In de Amerikaanse bouwwereldisvaak sprake vanlangdurige enkostbare juridische procedures. Nietzelden hebben dezedisputen betrekking op(gevolgen van)afwijkin- gen inde bodemgesteldheid. Ditheeft inde Amerikaanse bouwsectorgeleidtotdeont- wikkeling vanhetzogenoemde Geotechnical BaselineReport(GBR). Ditiseen metho- de waarmee deeventuele afwijkingen vansamenstelling vandeondergrond expliciet worden gemaakt encontractueel wordenverdeeld tussenopdrachtgever enopdracht- nemer. HetGBR benoemt enregelt infeite deonzekerheden inde ondergrond, zoals zeer slappe grondlagen ofarcheologische resten.Desystematiek isin principe ook geschikt voorhetregelen vanbovengrondse onzekerheden, zoalsdeverkeersintensiteit van eennieuwe rijksweg. In de Verenigde Statenheeftdetoepassing vaneenrisicoverdeling meteenGBR geleid tot een vermindering vanhetaantal claims metbetrekking totdeondergrond. De methode isonder denaam "Geotechnisch BasisRapport (GBR)"sindshetjaar 2000 inNederland opbeperkte schaaltoegepast, waaronder deNoord/Zuidlijn ende uitbreiding vanhetGemaal IJmuiden. In workshops overditonderwerp isvastgesteld dat deze methode vanrisicoverdeling pastinde Nederlandse regelgeving enmimere toepassing zeergewenst is.Uit deze workshop kwamenookdevolgende knelpunten naar voren: Het GBR is(nog) onvoldoende bekend. De voordelen vanhetGBR zijn(nog) nietduidelijk. Het GBR sluit(nog) onvoldoende aanopdeNederlandse praktijk. am deze knelpunten opteheffen isin mei 2004 eenCUR/CROW commissieF 040 'G BR inde Praktijk' ingesteld. Doelvandecommissie ishet vereenvoudigen vande toepassing vandeze methode vanrisicoverdeling inde GWW praktijk doormiddel van het opstellen vandeze CUR/CROW Aanbeveling. Bij een evaluatie vandeeerste ervaringen methetGBR heeft decommissie geconclu- deerd datdenaamgeving Geotechnisch BasisRapport verwarring oproept,nietgoed aansluit bijhet Amerikaanse begrip'baseline' entevens delading nietvolledig dekt. Daarom isbesloten toteen nieuwe naamgeving, namelijkRisicoVerdeling - Geotechniek (RV-G). In het vervolg vandeze Aanbeveling zaldenaam RV-Gconse- quent worden gebmikt, ookalshet over ervaringen uithet verleden gaat. Deze CUR/CROW-Aanbeveling bevat: Een beschrijving vannutennoodzaak vaneen RV-G Een beschrijving vandetoepassing vandeRV-G indiverse contractvormen Een beschrijving vantechnische enpraktische aspectenvaneenRV-G Een beschrijving vandecontractuele inbeddingvandeRV-G 2 Toepassingsgebied Hoewel hetconcept vandeRisico Verdeling -Geotechniek bemstopenkele eenvoudi- ge principes vanhetafbakenen enverdelen vanrisico's, blijktdetoepassing inde prak- tijk van deGWW enB&U sector vrijlastig. Ditisvoor eenbelangrijk deeltoeteschrij- ven aandenieuwe maniervanwerken mettransparante risico'sdiedetoepassing van de Risico Verdeling -Geotechniek metzich meebrengt. Ditgeldt ingelijke matevoor opdrachtgevers envoor opdrachtnemers. CUR{CROW-Aanbeveling105 De Risico Verdeling-Geotechiek kanworden benutdoorvelebetrokkenen bijeen bouwproject. Hetgaat hiermetname om: De opdrachtgever, voorhetdefinieren vaneenrisicoprofiel. De ontwerper, alsonderbouwing voorhetgekozen ontwerp. De risicoanalist, voorhetkwantificeren vanrisico's. De aannemer, voordekeuze vandeoplossingsrichting vanhetontwerp. De aannemer, voordekeuze vandeuitvoeringsmethode enhet opzetten vaneen monitoringsprogramma. De contractpartijen, voorhetoplossen vandisputen envoorkomen ofbeperk envan claims, gerelateerd aaneengeconstateerde afwijkendebodemgesteldheid. 3 Begrippen endefinities 3.7 RisicoVerdeling -Geotechniek (RV-G) Definitie Contractdocument waarinderisicoverdeling tussenopdrachtgever enopdrachtnemer is vastgelegd metmaatgevende risicoparameters enbijbehorende grenswaarden. Toelichting De Risico Verdeling -Geotechniek (RV-G)iseen methode omgeotechnische risico's van /in de ondergrond, diekunnen optreden bijhet realiseren vanbouwprojecten in de meest bredezin,zichtbaar temaken encontractueel teverdelen tussendebetrok- ken partijen. MetdeRV-G wordt eenlink gelegd tussen despecifieke projectrisico's en de rol/mate waarinhetoptreden vandeze risico's wordtbepaald doorgeotechnische aspecten Omschrijving: De RV-G iseen contractdocument datgebaseerd isop deschematisatie vande ondergrond, waarinisvastgelegd wieverantwoordelijk isvoor nadelige gevolgen van afwijkingen enhoe deze afwijkingen wordenaangetoond. De Risico Verdeling-Geotechniek (RV-G)iseen tool voor degeotechnische risicoverde- ling. MetdeRV-G worden grenzen gesteldaanheteigenaarschap vanrisico's, dooreen afwijkende ondergrond. 3.2 ProjectSpecifiek Risico(PSR) Definitie: Benoemd relevantrisicodatspecifiek binneneenproject aanwezig is. Voorbeeld: Het opbarsten vandebodem iseen specifiek risico bij een cunetontgraving voor een weg inWest-Nederland. 3.3 Maatgevende risicoparameter Definitie: Eenduidig meetbareparameter diemaatgevend isvoor eenspecifiek risico. Voorbeeld: De stijghoogte inde eerste watervoerende zandlaagiseen maatgevende risicopa- rameter diebepalend isvoar hetopbarsten vandecunetbodem. CURfCROW-Aanbeveling 105 3.4 Grenswaarde Definitie: Waardevaneenmaatgevende risicoparameter diehet omslagpunt aangeeft. Toelichting De verdeling vanderisico's vandeondergrond vindtplaats doorhetvastleggen van grenswaarden voordemaatgevende parameters.Ditzijn waarden vaneenmaatgeven- de risicoparameter waarbijhetrisico (deels) wordtovergedragen vanopdrachtnemer naar opdrachtgever. Grenswaardenvormendusdeexpliciete enmeetbare afbakening van eenmaatgevende risicoparameter. Voorbeeld: De grenswaarde voordestijghoogte inhet eerste watervoerend pakketbedraagt NAP· 1,0 m.Bijeen grotere stijghoogte isde opdrachtgever verantwoordelijk voor de consequenties. Voordeoverige situaties isde opdrachtnemer aansprakelijk. 4 Nutennoodzaak vanRV-G 4.7 Nut De doelsteIling vandeRV-G ishet leveren vaneenbijdrage aaneenkosteneffectieve vorm vanrisicobeheersing vandeondergrond, vanuitdeconcepten vanrisicomanage- ment enrisicoverdeling. DezedoelsteIling vandeRisico Verdeling-Geotechniek moet tot uitdmkking komeninacceptabele kostenvanhetproject, waarbijhetgewenste kwa- lite it·en veiligheidsniveau gewaarborgdblijfteneen bewust doordeopdrachtgever en opdrachtnemer overeengekomen risicoverdelingkanworden gehanteerd. De verdeling vangeotechnische risico'stussenopdrachtgever enopdrachtnemer door middel vandeRV-G is,als het risico bijdemeest daarvoor geeigende partijwordt gelegd, kosteneffectiever dandesituatie waarindeopdrachtnemer ofopdrachtgever "aIle" geotechnische risico'sopzich neemt. Door eentransparante risicoverdeling zijndeverantwoordelijkheden vanopdrachtne- mer enopdrachtgever helder.Hierdoor daalthetaantal disputen enclaims. 4.2 Noodzaak In de huidige bouwpraktijk bestaat vaak onduidelijkheid overdeverdeling vanrisico's, vooral inhet geval datdeopdrachtgever bijmeerdere fasenvanhetbouwproces is betrokken. DitisopvaIlend, omdateenveelgehoord tegengeluidisdat deNederlandse contractuele regelgevingrisico'sendedaarbij behorende aansprakelijkheid juisthelder tussen dediverse partijen heeftafgebakend. Eenaantal ongewenste gevolgenvan onduidelijkheid overdetoedeling enverdeling vanrisico's: de risico's liggennietaltijd bijdepartij(en), diehet risico hetbeste kan/kunnen beheersen; het isniet zichtbaar hoedekosten vanverschillende fasenzichtotelkaar verhouden en ofer mimte voorbesparingen bestaatinde gehele levenscyclus; er zijn teweinig stimulansen enerisonvoldoende mimtevooraanbiedende partij- en om product- enprocesinnovaties toetepassen; de belangen vaneindgebmikers enandere belanghebbenden wordennietgoed gelntegreerd inaIle fasen vanhetbouwproces. Deze negatieve gevolgenvoorhetbouwproces kunnendrastisch wordengereduceerd door eenexpliciete enoptimale aIlocatievanrisico's bijdebetrokken partijen. CUR/CROW-Aanbeveling105 4.3 AigemenevoordelenRV-G ? Toepassing vaneen RV-G zalhet aantal disputen enclaims verminderen, dietewij- ten zijn aaneen afwijkende grondgesteldheid. Deeventuele claimsomtrent grond- gesteldheid dietoch nogworden ingediend kunneneenvoudiger wordenbeoordeeld en behandeld, vanwegedeinde RV-G gemaakte afspraken. De RV-G helptopdrachtgevers enopdrachtnemers bewuststiltestaan bijdeonze- kerheden vandeondergrond endegevolgen voorhetproject. De RV-G geefteenoverzicht vandevoor hetproject relevante kenmerken vande ondergrond. De RV-G geefteenoverzicht vandeprojectrisico's dievoor hetontwerp /de uitvoe- ring vanbelang zijneninhet contract moetenworden gealloceerd. 4.4 Voorde/envooropdrachtgever De opdrachtgever kaneenbewuste keuzemaken bijhet omgaan metrisico's inde ondergrond: derisico's (deels)zelfnemen of(deels) neerleggen bijdeopdrachtne- mer. Deopdrachtgever kanduskiezen voorrelatief weinigrisico.Deopdrachtgever kan ookbewust kiezenvooreenhoger risicoprofiel. Hetrisicoprofiel bepaaltmede de prijs. Lagere totaleprojectkosten, dooreenafname vanhetaantal disputen enclaims (betere beheersing bouwproces). Betere verhouding metdeopdrachtnemer metdaardoor minderkansopvertraging en vermijdbare kosten,doorhelderheid overwieverantwoordelijk isvoor welk (gedeelte vaneen) risico. De RV-G iseen hulpmiddel omhetrisicoprofiel vanaanbiedingen tevergelijken en te beoordelen. 4.5 Voorde/envooropdrachtnemer Betere mogelijkheden omconcurrerend eninnovatief aantebieden vanuitdeeigen kerncompetenties, omdatdeopdrachtnemer alleenverantwoordelijk isvoor dierisi- co's diehijhet beste kanbeheersen. Hetstaat deopdrachtnemer vrijomopbasis van deRV-G eeneigen risicoprofiel tekiezen, zodatdeRV-G daarmee deopdracht- nemer "uitdaagt" opbasis vaneigen specifieke kennisenervaring. De mogelijkheid eenscherpere prijstemaken doordat deRV-G inzicht geeftinde contractuele gevolgenvandegesteldheid vandeondergrond. Hierdoorkrijgtde opdrachtnemer inzichtinhet risicoprofiel vanhetproject. Ditkan deopdrachtne- mer benutten voorzijnprijsvorming. Doordatinde RV-G kanworden afgesproken dat ongunstige afwijkingen vandeze aannames doordeopdrachtgever worden gecompenseerd, kandeaannemer eenscherpere prijsopstellen. Deopdrachtnemer hoeft ongunstige afwijkingen immersnietmeer alsrisico inzijn prijs meete nemen. Hogere financiele rendementen, omdatdekans opongewenste overschrijdingen door nietofnauwelijks tebeheersen risico'sveelkleiner is.Deze risico's zijnname- lijk deverantwoordelijkheid vandeopdrachtgever, ofworden metdeopdrachtgever gedeeld. Een betere verhouding metdeopdrachtgever metdaardoor minderkansopvertra- ging envermijdbare kosten,doordehelderheid overwieverantwoordelijk isvoor welk (gedeelte vaneen) risico. 4.6 Node/envonRV-G Er isweinig ervaring metdetoepassing vaneen RV-G. Hierdoor bestaatereen kans dat demethodiek nietgoed wordt begrepen entoegepast. Door degeringe ervaring enonbekendheid metdeRV-G ishet mogelijk datdeRV-G op een verkeerde manierwordtgebruikt dooropdrachtgever ofopdrachtnemer. Bijvoorbeeld doorhetoneigenlijk gebruikenvanmaatgevende parameters. De RV-G neemt eenvoorschot opderedelijkheid enbillijkheid bijonverwachte omstandigheden. CUR/CROW-Aanbeveling 105 5 5.1 Kosten vandeRV-G. Dekosten zijnsterk afhankelijk vandecomplexiteit en omvang vanhetproject, alsmede vandeteverwachten rolenheterogeniteit vande ondergrond. Deinvestering inde Risico Verdeling-Geotechniek dientuiteraard te worden gebaseerd ophet gewenste risicoprofiel vanhetproject. Investering ineen RV-G: Een punt vanaandacht isde investering inde Risico Verdeling-Geotechniek, in relatie totdetotale kosten vaneenbouwproject. Inhet algemeen zijndekosten van het ontwerp vaneenbouwproject slechtsenkeleprocenten vandetotale levenscy- cluskosten vanhetproject. Hetontwerp heeftweleen grote invloed opdeze kos- ten. Dekosten vangrondonderzoek zijninhet algemeen slechts I tot 1,5 %van de totale bouwkosten. Hetgrondonderzoek heeftechter eenenorrne impactophet ontwerp, debouw zelfendetotale levenscycluskosten. Amerikaansonderzoek wijst opeen duidelijke relatietussen dehoeveelheid grondonderzoek bijeen pro- ject endegrootte vandeafwijking tussendeuiteindelijke kostenendeaanbie- dingsprijs. Hetaantal claims neemtoverigens afals deondergrond goedinkaart wordt gebracht. Contracten Totstandkoming risicoverdelingmetRV-G Inzicht inde risico's isessentieel bijhet vaststellen vanhetcontracteringsmoment en bij het toedelen vandierisico's aandecontractpartijen. Uitgangspuntdaarbijiseen economisch verantwoorde toedeling,waarbijdegouden regelgeldt: legeen risico bij die partij diedebeheersing vandatrisico hetmeest enhet best kanbelnvloeden. De RV-G biedteenpraktisch hulpmiddel bijditproces vandefinieren vanrisico's (vraag- en oplossing gerelateerd) enhet toedelen daarvan. ~ !Normaleonzekerheden /loPdrachtnemer I~ ~I Opdrachtgever 1_ 'Gebeurtenissen' zijngeclassificeerd als'toekomstonzekerheden' 'Normale onzekerheden' zijngeclassificeerd als'kennisonzekerheden' Contractueel isde RV-G eenafspraak tussenopdrachtgever enopdrachtnemer overde verdeling vanrisico's. DeRV-G isop zichzelf dusgeen instrument oftool voor de beheersing vanrisico's, maargeeftwelduidelijkheid overwelke partijverantwoordelijk is voor degeldentificeerde risico's.Aanhetidentificeren vanderisico's ligteen risico- analyse tengrondslag. Deopdrachtgever zaldeze analyse uitvoeren vanuitzijnvraag- stelling, terwijldeopdrachtnemer ditzal doen vanuit dedoor hem gekozen oplos- sing(srichting). Hiermee isduidelijk datdeRV-G inhet aanbestedingstraject eenbelangrijke rolver- vult: deopdrachtgever vermeldtdedoor hem geldentificeerde risico'senlaat ditdeel uitmaken vandeaanbestedingsdocumenten. Deopdrachtnemer completeertdeRV-G met dedoor hem geldentificeerde risico'senvoegt dezebijzijn aanbieding. Na detotstandkoming vandeovereenkomst geeftdeRV-G expliciet aanwelke risico's door welke partijworden gedragen enbeheerst. De RV-G -de afgesproken risicoverdeling -is bepalend voorhetrisico-aandeel ineen aanbieding. Hiertoezaldeinschrijver eersteenoplossingsrichting moetenvaststellen om vervolgens deaan hem toegedeelde risico'singeld uittedrukken. CURfCROW-Aanbeveling105 De RV-G is(op het moment vancontracteren) gekoppeldaaneen specifieke oplossing en moet aansluiten bijhet niveau vancontracteren (PvE, va, DO, UOzieonder 5.2). Dit betekent: Als deopdrachtgever eenoplossing voorschrijft, kandebijbehorende RV-Gminof meer alsvast gegeven wordenbeschouwd. Als deopdrachtgever geenspecifieke oplossingvoorschrijft, danzaldeRV-G het resultaat moetenzijnvanhetproces vaninformatie-uitwisseling tijdenshetaanbe- stedingstraject, gerichtopspecifieke ontwerpvarianten/oplossingen. 5.2 Contractvormen Bij geintegreerde contractvormen, waarbijdeuitvoerende partijookeendeel vanofde volledige ontwerpwerkzaamheden opzich neemt, spelenveelalandere risicoverdelin- gen, dievoor elkesituatie weerkunnen verschillen, danbijtraditionele contractvor- men, waarbij deuitvoerende enontwerpwerkzaamheden striktgescheiden zijn.In principe isin de UAVgc, diehet juridische enadministratieve kadervoorgeintegreer- de samenwerkingsconcepten biedt,reedsvastgelegd bijwie inwelke situatie hetrisico moet liggen. De opdrachtnemer isverantwoordelijk voordeafstemming vanzijn werkzaamheden op debodemgesteldheid. Bijeen geintegreerd contractbetreffen diewerkzaamheden echter zowelontwerp alsuitvoering. Situatiesdieontstaan doordateenverkeerde aan- name inhet ontwerp isgemaakt, vallenonderverantwoordelijkheid vandepartij diede aanname heeftgemaakt. Ditkan deopdrachtnemer zijn.Alsdeopdrachtnemer echter alles heeft gedaan watvan hem magworden verwacht, maardebodem wijkttochnog ongunstig afvan hetgrondonderzoek, kandeopdrachtgever verantwoordelijk worden gesteld vooreenonvoorziene gebeurtenis. Het fundamentele verschilinverantwoordelijkheid tussentraditionele engeintegreer- de contractvormen leidttoteen verschil inomgang metbodemgegevens. Waarde opdrachtgever bijdeUAV 1989 verplicht istot het aanleveren vanbodemgegevens, is dit bijdeUAV-gc alleenhetgeval alsdeopdrachtnemer dezegegevens nietzelfstandig kan achterhalen. De opdrachtgever isbij deUAV-gc altijdverantwoordelijk voordejuistheid vandeter beschikking gesteldegegevens. Deopdrachtnemer isechter verantwoordelijk voorde volledigheid vandebeschikbare gegevens.Deopdrachtnemer isverantwoordelijk voor het vaststellen ofde beschikbare gegevensvollediggenoegzijnvoor dedoor hem tever- richten (ontwerp)werkzaamheden. Sommige opdrachtgevers veronderstellen dathet risico volledigbijdeopdrachtnemer ligt alsgeen informatie wordtverstrekt. Hetdoor deopdrachtgever verstrekkenvan (bodem)gegevens kanechter resulteren ineen 'informatierisico'; degegevens zijnjuist, maar niettoereikend voorhetdoen vandeaanbieding. Hetnietonderkennen vandit risico inde contracteringsfase geeftbijderealisatie aanleiding totdiscussies. Bij het blokkenmodel, datinde UAV-gc wordtbeschreven, wordtonderscheid gemaakt in de verschillende bouwfasenwaarvooreencontract wordtafgesloten. Hierdooront- staat eensoort glijdende schaalwaarbij deverantwoordelijkheid vandeopdrachtgever toeneemt naarmate dezelaterinhet bouwproces eencontract afsluit(zietabel I). De verantwoordelijkheid vandeopdrachtnemer neemtvanzelfsprekend toenaarmate het contract eerderinhet bouwproces wordtafgesloten. CUR/CROW-Aanbeveling 105 Tabell. Blokkenmodel UA V-gc metduidelijk zichtbaar deglijdende schaalvanverantwoordelijkheid. Traditioneel uitvoeringsontwerp Gejntegreerd samenwerkingscontract Bouwfase RegieUAV/RAW I Bouwteam (Meerjaren) onderhouds- raamconcept Raamcontract Design & Construct Turnkey Initiatief Onderzoek Definitie Progr. vanEisen Voorlopig ontwerp Definitief ontwerp Uitvoerings ontwerp Werkvoorbereiding Uitvoerin Verantwoordelijkheid opdrachtgever Bovengenoemde contractvormenhebbenelkeen eigen risicoverdeling. Hoevroeger in het bouwproces hetcontract wordtafgesloten, hoeminder informatie beschikbaar isen hoe abstracter derisico's. DeRV-G alscontractueel documentvoorrisicoverdeling moet aansluiten bijhet niveau vanhetrisico inde betreffende bouwfase. Belangrijk bi}het opsteUen vandeRV-G bijgefntegreerde contractenzijndevolgende uit- gangspunten: Deopdrachtgever isverantwoordelijk voordejuistheid vandeter beschikking gestelde gegevens. De opdrachtnemer isverantwoordelijk voordevolledigheid vandebeschikbare gegevens. Deopdrachtnemer moetzelfvaststellen ofnader onderzoek noodza- kelijk is.Als deinformatie nietvolledig is.omdat bijvoorbeeld devariatie inver- ticale enIof horizontale richtingtegroot isten opzichte vanhetaantal uitge- voerde sonderingen, dientdeopdrachtnemer zelfextra grondonderzoek uitte voeren. Ditextra onderzoek maaktdeeluitvan zijn aanbieding. Wijzigingen vanhetcontract vindenaltijdplaats opbasis vandeovereenkomst (vraagspecificatie +annexen). IndiendeRV-G ineen latere fasewordt gewij- zigd, moeten de(gewijzigde/nieuwe) risico'sherleidbaar zijntenopzichte van de risico's diegedefinieerd zijninde overeenkomst. Op basis vandeRV-G worden afWijkingen vandeondergrond vastgesteld.De RV-G geeftaanwelke afwijkingen voorrekening vandeopdrachtnemer en welke afWijkingen voorrekening vanopdrachtgever komen. De RV-G wordt opgenomen alsannex. 5.3 Contractering noPvE Op basis vaneenprogramma vaneisen wordt eencontract gesloten. Datwilzeggen dat de opdrachtgever alleenhetdoel vanhetproject metallesignificante randvoorwaarden he eft geformuleerd. Erisgeen oplossingsrichting gedefinieerd,waardoorinschrijvers worden gestimuleerd efficiente(innovatieve) oplossingenaantebieden. Voorhet nauwkeurig vaststellenenbeheersbaar makenvangeotechnische risico'siseigenlijk oplossingsgericht bodemonderzoeknoodzakelijk.Veelaliseen indicatiefbodemonder- zoek echter toereikend ominzicht tekrijgen inde maatgevende parametersenhet identificeren vandevraaggerelateerde risico's.Inde RV-G (gevoegd bijdeaanbeste- dingsdocumenten) kandeopdrachtgever grenswaardentoekennenaandemaatgeven- de risicoparameters endaarmee invulling gevenaaneennadere risicoverdeling. Op basis vandedoor deopdrachtgever aangeleverdegrondgegevens enderisicoverdeling in de RV-G maakt deopdrachtnemer zijnaanbiedingsontwerp. Hierbijmoetde opdrachtnemer duseeninschatting makenvandeaan hem toebedeelde risico'svan afwijkende bodemgesteldheid. CUR/CROW-Aanbeveling105 Afhankelijk vandewijze vanaanbesteding kanergekozen wordenvoor: 1. een door deopdrachtgever opgestelde,vastliggende RV-G; 2. een RV-G diegedurende hetaanbestedingstraject doordeopdrachtnemer wordt aangepast. Ad 1:Met eenvastliggende RV-Gwordt gestreefd naareenzoveel mogelijk uniform risicoprofiel tussendeverschillende inschrijvers.Ditismet name vanbelang wanneer de laagste prijshetbelangrijkste gunningscriterium is. Ad 2:ledere inschrijver dientdeRV-G inde context vanzijn aanbieding tecomplete- ren vanuit zijneigen specifieke oplossingsrichting. Ophet moment vancontracteren zal deop deaanbieding afgestemde RV-Gworden vastgesteld. Debeoordeling vande aanbiedingen zalindit geval medeworden bepaald doordekwantificering vanrisico's. Nadat hetwerk isopgedragen zaldeopdrachtnemer zonodigaanvullend bodemonder- zoek verrichten omdeaangeboden oplossing(srichting) tevertalen naareenuitvoe- ringsgereed ontwerp.Hierbijzalhijtevens vaststellen ofen zojain welke matedein de RV-G genoemde grenswaarden wordenoverschreden. Eventueleconsequenties daarvan (bijvoorbeeld aanpassingvanhetontwerp) zalhijbijdeopdrachtgever moeten melden (wijzigingsprocedure: tijd-engeldconsequenties overeenkomen).Contractueel betekent ditdat deopdrachtnemer hetinitiatief neemtendebewijslast moetleveren voor overschrijding vandegrenswaarden. Voorbeeld: Rijkswaterstaat isvoomemens eenRijksweg aanteleggen vanB-dam naarC-dam. De weg kruist eenwatergang. Erzijn nog geen ontwerpkeuzen zoalsbmgoftun- nel, verdiepte liggingofgeluidsschermen, enzovoortgemaakt. In het programma van eisen staanrandvoorwaarden overdemate vanhinder aanomgeving, uitvoe- ringsduur, etc.Deprojectspecifieke risico'sbetreffen hetniet voldoen aandeze randvoorwaarden. Voor eenverantwoorde afWegingvanoplossingsrichtingenbinnen degestelde randvoorwaarden, iseen globaal beeldvandeondergrond voldoende.Ditglobale beeldbetreft informatieoveraanwezigegrondlagen, grondsoortenengrondwater- standen. In de RV-G wordt ditglobale beeldbeschreven aandehand vaneengeo- technisch lengteprofiel. Demaatgevende risicoparameters zijndelaagscheidingen. Degrenswaarden wordengedefinieerd alseen bandbreedte van 20 %van delaag- dikte meteenminimum van0,5m.Daamaast wordenpeilbuismetingen ter beschikking gesteldwaarbij deopdrachtnemer verantwoordelijk isvoor deinter- pretatie vandewaamemingen. Metdeze gegevens kandeopdrachtnemer eenver- antwoorde keuzemaken vooreenvoorontwerp. B-dam (-dam Ozand klei .veen CUR/CROW-Aanbeveling 105 5.4 Contractering noVoorlopig Ontwerp De opdrachtgever heefteenVoorlopig antwerp(Va)gemaakt. Hierbijiseen oplos- singsrichting gekozenenzijn indicatieve berekeningen uitgevoerd.Aandeopdracht- nemer wordtgevraagd hetva verder uittewerken toteen Definitief antwerp(DO). Voor hetDO moet deopdrachtnemer wetenwelkeuitgangspunten zijnaangehouden voor hetvoorlopig ontwerp.Dezeuitgangspunten betreffenschematisatie (inclusief grenswaarden vanlaagscheidingen) vandeondergrond engrondwaterstanden. Voorde dimensionering heeftdeopdrachtnemer ookinformatie overdeeigenschappen vande aanwezige grondlagen nodig. De opdrachtgever levertdaarom eenschematisatie vandeondergrond eneen globaal beeld vandegrondeigenschappen. Hetglobale beeldvandegrondeigenschappen is dan afhankelijk vandeoplossingsrichting enhet tegebruiken rekenmodel. Indienhet va significant isgebaseerd op(indicatieve) berekeningen ishet aan tebevelen reken- modellen voorteschrijven. In de RV-G staandeaannamen overdegrondgesteldheid dieinhet voorontwerp zijn gemaakt. Demate vangedetailleerdheidjuitwerking vanhetvoorontwerp bepaaltde inhoud vandeRV-G. 5.5 Contractering noDefinitief Ontwerp Voor hetuitvoeringsontwerp levertdeopdrachtgever hetdefinitieve ontwerp,inclusief aangenomen bodemopbouw eninterpretatie vanrelevante grondmechanische para- meters. Deuitgangspunten metbetrekking totdeondergrond staaninde RV-G dat voor hetdefinitief ontwerpisopgesteld. Voorbeeld: Voor deaanleg vaneen ondergrondse parkeergarage wordteenbemaling voorge- schreven. Eenvandeprojectrisico's isdat debemaling zogroot wordt datdeze ver- gunningplichtig wordt.Voorhetberekenen vanhetbemalingsdebiet moetenaan- namen overdegeohydrologische situatieworden gedaan. Maatgevende parameterszijnhetdoorlaatvermogen vandewatervoerende lagen en deweerstand vandeslecht doorlatende lagen.Inde RV-G worden grenswaar- den gedefinieerd voorhetdoorlaatvermogen vanheteerste watervoerende pakket en deweerstand vandetoplaag. In de RV-G zijndeafspraken vastgelegd. Deopdrachtgever isverantwoordelijk voor deconsequenties alshet doorlaatvermogen vanhetwatervoerende pakketgro- ter isof de weerstand vanhetslappe lagenpakket kleiner isdan deopgegeven grenswaarde. 5.6 Contractering nouitvoeringsontwerp In traditionele contractvormen enadministratieve voorwaarden,meteenvolledige scheiding vanontwerp- enuitvoeringswerkzaamheden, zoalsdeDAV 1989 ofde RVOI zijn risicoverdelingen alvolledig vastgelegd. Ophet eerste gezicht lijktdaarbij geenrol weggelegd voordeRisico Verdeling-Geotechniek. Echter,nietzelden treden tijdens de uitvoering problemenopdie met deondergrond temaken hebben. Devolgende vragen kunnen danontstaan: 1. ishet probleem tewijten aaneenfout inhet ontwerp? 2. ishet probleem tewijten aaneenfout inde uitvoering? 3. zijn debodemeigenschappen significantandersdanvoor hetontwerp endeuitvoe- ring isaangenomen? CUR/CROW-Aanbeveling105 De Risico Verdeling-Geotechniek kanvangroot nutzijn bijhet beantwoorden vande derde vraag. Alshelder isof de grondgesteldheid aldan niet significant afwijktvande aannamen, danzijndevragen 1 en 2 aanzienlijk simpelertebeantwoorden. Inde RV- G wordt debodemgesteldheid vastgelegd.Deopdrachtgever isverantwoordelijk voor het ontwerp, opbasis vandeaangenomen bodemgesteldheid. Deopdrachtnemer is verantwoordelijk voordeafstemming vandeuitvoering opdeaangenomen bodemge- steldheid enheeft dewaarschuwingsplicht om-als hijbemerkt datwerken nietreali- seerbaar zijn-dit temelden. 5.7 Contractue/e inbedding In de vorige paragrafen isverwoord hoedeRV-G alseen praktisch hulpmiddel kanwor- den ingezet bijhet proces vandefinieren entoedelen vanrisico's, endat deRV-G een contractuele afspraakistussen opdrachtgever enopdrachtnemer. Ookisuitgebreid ingegaan opderelatie vandeRV-G methetniveau vancontracteren (zieblokkenmo- del) enhoe deRV-G expliciet aangeeft welkerisico's doorwelke partijworden gedra- gen enbeheerst. Inde relatie diepartijen metelkaar aangaan, ishet ook van groot belang hoezo'n RV-G contractueel wordtingebed. Voor dezecontractuele inbeddingvandeRV-G moetaansluiting wordengezocht bijde te hanteren contractvorm vooreenproject. Zo'ncontractvorm wordtinbelangrijke mate bepaald doorhettehanteren juridischadministratiefkader. Tweekaders worden in meer ofmindere mateals'standaard' gebruiktbijbouwopdrachten: deUAV-gc 2005 voor opdrachten waarinontwerp- enuitvoeringswerkzaamheden integraalworden opgedragen endeUAV 1989vooropdrachtverlening vanalleen uitvoeringswerkzaam- heden. 5.Z1 Contractue/e inbedding in de UAV-gc 2005 De UAV-gc 2005 kenmerkt zich,tezamen metdebijbehorende ModelBasisover- eenkomst, alseen flexibel juridisch administratief kaderwaarbinnen ontwerpwerk- zaamheden inmeer ofmindere matedeeluitmaken vandeopdracht. Deopdrachtgever legt deomvang vandeontwerpwerkzaamheden vastinde vraagspecificatie. Opdeze wijze kaneenvraagspecificatie gedefinieerdzijnophet niveau vaneenprogramma van eisen, vaneenvoorlopig ontwerpofvan eendefinitief antwerp.DeRV-G zalafgestemd maeten zijnaphet niveau vandevraagspecificatie (zie5.1tat enmet 5.3). CURfCROW-Aanbeveling 105 Aanhetidentificeren vanderisico's ligteen risicoanalyse tengrondslag. Deopdracht- gever zaldeze analyse uitvoeren vanuitzijnvraagstelling, terwijldeopdrachtnemer dit zal doen vanuit dedoor hem gekozen oplossing(srichting). Deopdrachtnemer zalzijn aanbieding -kwalitatief enkwantitatief -mede baseren opde RV-G zoalsdieisgevoegd bij deaanbestedingsdocumenten. Deoplossing diedeinschrijver inzijn aanbieding he eft verwerkt, kanprojectspecifieke risico'sinzich hebben, dieonvoldoende expliciet in de RV-G zijnverwoord. Hetisvan belang datdeinschrijver dezerisico's expliciet maakt bijzijn aanbieding enzodoende inzichtelijk maaktvoordeopdrachtgever. De RV-G vervult inhet aanbestedingstraject vaneengelntegreerd contracteenbelang- rijke rol:deopdrachtgever vermeldtdedoor hem geldentificeerde risico'senlaat ditdeel uitmaken vandeaanbestedingsdocumenten. Deopdrachtnemer completeertdeRV-G met dedoor hem geldentificeerde risico'senvoegt dezebijzijn aanbieding. Ophet moment vancontracteren, hetsluiten vandeovereenkomst, wordtdeRV-G doordecon- tractpartijen vastgesteldenisop deze wijze gekoppeld aandespecifieke oplossingzoals die vastligt inde aanbieding vandeopdrachtnemer enaansluit opdevraagspecificatie. Naast ditafstemmingsproces isook derangorde vancontractdocumenten belangrijk voor depositionering vandeRV-G inhet contract. DeModel Basisovereenkomst beho- rend bijUAV-gc 2005 voorziet hierin,inde vorm vandezgn. annexen bijdevraag- specificatie. Artikel3lid 2 regelt ditals voIgt: "lndien contractdocumenten onderlingtegenstrijdig zijn,geldt, tenzij eenandere bedoeling uitdeOvereenkomst voortvloeit,devolgende rangorde: (a) deBasisovereenkomst; (b) deVraagspecificatie; (c) debij deVraagspecificatie gevoegdeannexen; (d) deUAV-gc 2005; (e) deAanbieding; (f) deDocumenten alsbedoeld in § I sub dUAV-gc 2005, voorzover die door deOpdrachtnemer terkennis zijngebracht vandeOpdrachtgever. Wanneer echterdekwaliteit vanhetaangebodene uitgaatbovendeinde Vraagspecificatie geeistekwaliteit ofde opdrachtnemer aanbiedthetwerk opeen eer- der tijdstip opteleveren dandoor deVraagspecificatie wordtgeeist, prevaleert de Aanbieding bovenalleandere contractdocumenten metuitzondering vande Basisovereenkomst" . De juiste contractuele inbeddingvanRV-G wordt verkregen doordeRV-G alsannex behorend bijdevraagspecificatie aanteduiden. Opdeze wijze isaan deRV-G eendui- dig een juridische statustoegekend dierecht doetaandecontractuele verhoudingvan beide partijen; toevoegingen zoalsterinfo, bindend, nietbindend e.d.ondermijnen deze status. Voor hetaanbesteden vangelntegreerde contractenisde 'Leidraad Aanbesteden van Gelntegreerde Contracten'(CROW-publicatie 229), beschikbaar, waarindehiervoor beschreven toedelingenbeheersing vanrisico's verwerkt zijninde tehanteren aanbe- stedingsprocedure. 5.7.2 Contractuele inbedding inde UAV 1989 De UAV 1989kenmerken zichalseen juridisch-administratief kaderwaarbinnen de uitvoering vandewerkzaamheden plaatsvindt.Deopdrachtgever legtdeomvang van de uitvoeringswerkzaamheden vastinhet bestek; deRV-G ishierop afgestemd. Aan hetidentificeren vanderisico's ligteen risicoanalyse tengrondslag. Deopdracht- gever heeftdezeanalyse uitgevoerd vanuithetdoor hem gedefinieerde uitvoeringsont- werp. Deaannemer zalzijn inschrijving medebaseren opdeRV-G zoalsdieisgevoegd bij het bestek. Hetgaat daarbij omhetvaststellen enkwantificeren vandeuitvoerings- risico's. Alsdeinschrijver overweegtomeen variant aantebieden, biedtdeRV-G een toetsingskader voordetechnische haalbaarheid vanzo'n variant. Opdeze wijze vervult de RV-G eenbelangrijke rolinhet aanbestedingstraject. CURfCROW-Aanbeveling105 De rangorde vancontractdocumenten isbelangrijk voordepositionering vandeRV-G in het contract. DeDAV 1989voorzien hierinalsvoIgt: "§ 2 Van toepassing zijndevoorschriften. tegenstrijdigebepalingen 4 Indien onderdelen vanhetbestek onderling tegenstrijdig zijn.wordt. tenzij een andere bedoeling uithet bestek voortvloeit, derangorde daarvanbepaald aan dehand vandevolgende regels: a. eennieuw geschreven ofgetekend document gaatvoor eenoud geschreven of getekend document; b. debeschrijving gaatvoor eentekening; c. eenbijzondere regelinggaatvoor eenalgemene regeling; met dien verstande, datregel agaat voor deregels ben c,en regel bvoor regel c. Indien toepassing vandeze regels geenuitkomst biedt.wordt detegen- strijdigheid, metinachtneming vandebillijkheid, uitgelegdtennadele van de gene doorofnamens wiehetbestek isopgesteld. 5 Hetinhet vierde lidbepaalde laatonverlet deverplichting vandeaannemer om deopdrachtgever tewaarschuwen ingeval vaneenklaarblijkelijke tegen- strijdigheid tussenonderdelen vanhetbestek". Bestek wordtgedefinieerd als'debeschrijving vanhetwerk, dedaarbij behorende teke- ningen endevoor hetwerk geldende voorwaarden'. Inde praktijk bestaateenbestek uit een beschrijving vandeteverrichten werkzaamheden (besteksposten),voorwaarden en (een verwijzing naar)debij het bestek behorende tekeningen enbijlagen (zoalsover- zichten, grondbalans. e.d.).Dejuiste contractuele inbeddingvandeRV-G wordt ver- kregen doordeRV-G alsbijlage behorend tothet bestek aanteduiden. Opdeze wijze is aan deRV-G eenduidig eenjuridische statustoegekend dierecht doetaandecon- tractuele verhouding vanbeide partijen; toevoegingen zoalsterinfo, bindend, nietbin- dend e.d.ondermijnen dezestatus. 6 OpstellenvaneenRisico Verdeling- Geotechniek -stappenplan De volgende stappenkunnenwordenonderscheiden bijhet opstellen vaneen RV-G: Inventarisatie ProjectSpecifieke Risico's Bepalen Risicoverdeling Bepalen maatgevende parameters Bepalen grenswaarden Schrijven vaneen RV-G 6.1 Inventarisatie risico's De Project Specifieke Risico's(PSR's)worden afgeleid vanuithetrisicodossier dateer- der inhet project issamengesteld, endeverschillende specificatiesdieonderdeel uit- maken vandecontractstukken. Het iseen bekende valkuildatrisicomanagement inde praktijk onbeheersbaar wordt, door eenniet meer tehanteren grotehoeveelheid risico's.Bijhet verdelen vanrisico's dient menzichterealiseren dateen groot aantal risico's alimpliciet ineen contract- vorm ofde competentie vaneen contractpartij isinbegrepen. Ditgeldt metname voor de traditionele contractvormen, zoalsaleerder uiteengezet. Pasbijdegeintegreerde samenwerkingsconcepten wordentraditionele risicoverdelingen heroverwogen.Dat wil echter nietzeggen dateen niet-traditioneel contractmeteeneenuitgebreide omschrijving vanaIlemogelijke risico'sbehoort tebevatten. Ookhiergeldt dateen groot aantal risico's geenonderwerp vandiscussie behoefttezijn. CURfCROW-Aanbeveling 105 Inde RISMAN Publicatie or-Inleiding tothet Proces vanRisicoverdeling in Contracten -is een elegante methode opgenomen omhetrisico-kaf vanhetrisico- koren tescheiden. Ditishet concept vanfiltering vanrisico's. Derisico's dieuiteinde- lijk contractueel wordenverdeeld envastgelegd, zijnrisico's dieniet worden afgedekt door: 1. De impliciete competentie vaneencontractpartij 2. Aanvullende prestatie-eisen doordeopdrachtgever 3. Aanvullende kwaliteitsborging 3.Kwaliteitsborging 2. Specifieke prestatie-eisen 1. Competentie Filters vanrisicobeheersing In de praktijk betekent dit,dateerst wordt beoordeeld ofeen geldentificeerd risico gewoon behoorttotdecompetentie vanderisicodragende partij(bijvoorbeeld hetleve- ranciersrisico vandehoofdaannemer). Wanneerditniet hetgeval is,zou hetrisico kun- nen worden gereduceerd dooraanvullende prestatie-eisen teformuleren. Tenslotteis er nog demogelijkheid omhetrisico tereduceren metbehulp vanextra kwaliteitsbor- ging (acceptatie-, toetsings-enkeuringsplannen). Derisico's dienadeze filters nog overblijven zijngedefinieerd alsdeProject Specifieke Risico's(PSR's). 6.2 Risicoverdefingsvormen Per Project Specifiek Risicodienteenrisicoverdelingsvorm teworden gekozen. Vier hoofdvormen vanrisicoverdeling kunnenwordenonderscheiden. Elkrisico dientcon- form eenvan devier hoofdvormen teworden verdeeld, omopdie manier eenexplicie- te eigenaar tekrijgen. Dezerisico eigenaar isverantwoordelijk voordebeheersing van het risico endraagt denegatieve gevolgenvanhetniet beheersen vanhetrisico. 6.2.1 Ongedeeldrisicoopdrochtgever De opdrachtgever neemthetrisico volledigenbetaalt alleenalshet risico optreedt. Elke ongewenste gebeurtenistengevolge vandeze aannamen zijnvoor verantwoording van de opdrachtgever. Dit isin feite hetgeval bijtraditionele contractenwaarbijdeopdrachtgever hetontwerp heeft gemaakt opbasis vanbepaalde aannamen vandeondergrond. Alsinde praktijk blijkt datdeze aannamen leiden totongewenste gebeurtenissen isde opdrachtgever volle digverantwoordelijk enzal deze hetmeerwerk moetenbetalen. Een ongedeeld risicovoordeopdrachtgever isaan tebevelen als: de opdrachtgever specialistische kennisvanhetrisico heeft; ? het risico opimagoschade grootis;dit risico isimmers moeilijk beheersbaar door de opdrachtnemer. CUR/CROW-Aanbeveling105 6.2.2 Ongedeeldrisicoopdrachtnemer Bij een ongedeeld risicoopdrachtnemer neemtdeopdrachtnemer hetrisico volledig en berekent hiervooreenrisicopremie inde aanneemsom. Dezesituatie doetzichvooral voor bijgelntegreerde contractenwaarbijvroeginhet bouwproces eencontract wordt afgesloten. Bijtraditionele contractenisde opdrachtnemer alleenverantwoordelijk voor uitvoeringsrisico's. De aansprakelijkheid vandeopdrachtnemer opdiens werkzaamheden zalnooit abso- luut zijn. Inde UAV-gc isgekozen vooreenalgemene zorgvuldigheidsnorm dieper situatie zalmoeten worden geconcretiseerd. DeRV-G kanhier eenbelangrijke rolver- vullen. MetdeRV-G kanworden aangegeven voorwelke project specifieke risico'sde aansprakelijkheid volledigbijdeopdrachtnemer ligt. Een ongedeeld risicovooropdrachtnemer isaan tebevelen als: 7. Opdrachtnemer specialistischekennisvanhetrisico heeft. 2. Opdrachtgever geenkwalitatieve kennisvanhetrisico heeft. 3. Bijdeopdrachtgever sprakeisvan vast budget enmeerwerk onacceptabel is. 6.2.3 Vollediggedeeld risico Bij een volledig gedeeldrisicodragen deopdrachtnemer enopdrachtgever hetrisico volledig samenendragen samendegevolgen (kosten,tijdendergelijke) alshet risico optreedt. Alliantiecontracten zijngebaseerd opdeze vorm vanrisicoverdeling. Bijeen alliantie- contract wordteenbudget gereserveerd vooronvoorziene gebeurtenissen. Zowel opdrachtgever alsopdrachtnemer dragenbijaan ditbudget. Indieneenongewenste gebeurtenis optreedtwordtdezebetaald uitdereservering. Alsaan heteinde vanhet project budget overblijft wordtditverdeeld overopdrachtgever enopdrachtnemer. Bij verlies worden dekosten gedeeld, waarbijoverhetalgemeen eenmaximum isgesteld aan demaximale bijdragevandeopdrachtnemer. 6.2.4 Partieelgedeeld risico De opdrachtnemer endeopdrachtgever verdelenhetrisico, zodanig dathet risico bin- nen voorafbepaalde grenzendeverantwoordelijkheid vandeene partij isen buiten die grenzen deverantwoordelijkheid vandeandere partij.Dezesystematiek isin deze Aanbeveling verderuitgewerkt. 6.3 Bepalingmaatgevende parameters Als deProject Specifieke Risico'seenrelatie metdeondergrond hebben,wordthetrisi- co verder ontleed. Nagegaan wordtwelkemechanismen tothet optreden vanhetrisico leiden. Alsdemechanismen zijnbepaald, wordtonderzocht welkeparameters bepa- lend zijnvoor hetoptreden vanhetrisico. Dezeparameters zijndemaatgevende para- meters. Voor demaatgevende parametersgeldt: Per Projectspecifiek Risicozomogelijk eenmaatgevende parameteraangeven. Maatgevende risicoparameters zijnvanbepalende invloedophet optreden vaneen ongewenste gebeurtenis. Maatgevende parametersdieneneenduidig tekunnen wordenbepaald/gemeten. Voorbeeld Project Specifiek Risico: Deformaties inde ondergrond leidentotgrotere (verschil)-zettingen dancontractueel toegestaan Mechanisme: Zetting vandeondergrond Maatgevende parameters: ?Bodemopbouw ? Samendrukbaarheid grondlagen ? Grondwaterstanden 50%risico opdrachtnemer CUR/CROW-Aanbeveling 105 6.4 Bepalinggrenswaarden Met degrenswaarden wordtaangegeven wanneerdeverantwoordelijkheid vooreen risico vandeene partij overgaat naardeandere partij.Hetrisico wordt verdeeld door grenswaarden voormaatgevende parametersafte spreken waarbijdeverantwoorde- lijkheid vooreenrisico vandeopdrachtgever overgaatopdeopdrachtnemer envice versa. Voor hetbepalen vangrenswaarden geldtdat: Een maatgevende parametergeldigkanzijn voor verschillende ProjectSpecifieke Risico's. Grenswaarden dienenperProjectspecifiek Risicoteworden bepaald. De procedure voorhetbepalenjmeten vaneen maatgevende parametereenduidig moet worden beschreven. Indien sprakeisvan meerdere maatgevende parametersbijgrenswaarden moet worden aangegeven bijwie deverantwoordelijkheid ligtalseen van demaatgeven- de parameters buitendegrenswaarden valt.Ditkan door middel vanmeerdimen- sionale verdelingen. Voorbeeld meerdimensionale verdeling Voor deaanleg vaneenondergrondse parkeergarage wordteenbemaling voorge- schreven. Eenvandeprojectrisico's isdat debemaling zogroot wordt datdeze ver- gunningplichtig wordt.Voorhetberekenen vanhetbemalingsdebiet moetenaan- namen overdegeohydrologische situatieworden gedaan. Maatgevende parameterszijnhetdoorlaatvermogen vandewatervoerende lagen en deweerstand vandeslecht doorlatende lagen.Inde RV-G worden grenswaar- den gedefmieerd voorhetdoorlaatvermogen vanheteerste watervoerende pakket en deweerstand vandetoplaag. In de RV-G zijndeafspraken vastgelegd. Deopdrachtgever isverantwoordelijk voor deconsequenties alshet doorlaatvermogen vanhetwatervoerende pakketgra- ter isof de weerstand vanhetslappe lagenpakket kleiner isdan deopgegeven grenswaarde. 50%risico opdrachtgever :Risico _ 50%risico opdrachtnemer: opdrachtgever c:: 25 ,. ~ 1 '" : ~ : ~ :50% risico -i5.. opdrachtgever .8 Risico ~ opdrachtnemer 19 ~ OJ OJ $ o Doorlaatvermogen zandlaag[m 2 /dagJ Het verdient aanbeveling omdegrenswaarden innauw overleg tussendeverschillen- de betrokken partijentebepalen. Hoeeenduidiger hetrisico doorallepartijen wordt (h)erkend, hoebeter hetrisico doorgrenswaarden kanworden verdeeld. Derisicover- deling wordtvaakinde contractfase opgesteld.Afhankelijk vandecontractvorm is onderhandeling overgrenswaarden mogelijk(ziehoofdstuk 5). Na het vasts tellenvan eenafwijking dientdeaannemer, voorhetverrekenen vankos- ten alsgevolg vandeze grondgesteldheid, deafWijkende waardenvandeparameter(s) ten opzichte vandegrenswaarde aantetonen. Inde RV-G dientteworden beschreven op welke wijzedeopdrachtnemer eenafwijkende ondergrond kanaantonen. Hierbij CUR/CROW-Aanbeveling105 wordt deinNederland traditionele redelijkheid enbillijkheid inaanmerking genomen. Qua grondonderzoek dientdeopdrachtnemer gebruiktemaken vandezelfde technie- ken enmethoden alswaarop degrenswaarden zijngebaseerd. Inhet contract/de con- tractbepalingen kunnenafspraken randomgeschillenbeslechting wordenopgenomen. 7 Opstellen vaneen Risico Verdeling- Geotechniek -de rapportage De RV-G dientdevolgende eigenschappen tehebben: ? De RV-G dientalsstand alonerapport tekunnen wordengelezen. Verwijzing naar achtergrondinformatie iswel mogelijk. De RV-G moetalseen contractdocument wordenopgesteld enniet alsontwerp- of adviesrapport. Ditbetekent datdenadruk ligtopcontractuele inbedding.Technisch- inhoudelijke aspectenzijnminder vanbelang. Aanbevelingen endergelijke horen niet inhet document thuis. De RV-G dientduidelijk, volledigenbij voorkeur zonderherhalingen teworden opgesteld. De RV-G dientleesbaar tezijn voor projectleiders, ontwerpers,calculatorsencon- structeurs. Leesbaarheid iseen belangrijk aspectvandeRV-G. 7.1 InhoudRV-G In de tekstbox iseen mogelijke inhoudsopgave vooreenRV-G weergegeven. Deze inhoudsopgave kanperproject worden uitgebreid /gewijzigd. Innavolgende paragra- fen wordt ingegaan opdeinhoud vanenkele hoofdstukken. 7.2 Introductie Belangrijk isom inde inleidende paragraafdestatus enhet toepassingsgebied vande RV-G duidelijk temaken. Voorbeeldtekst: Inleiding Voorliggend documentiseen contractdocument tussenopdrachtgever enopdracht- nemer voordeverdeling vanrisko's alsgevolg vanafWijkende bodemgesteldheid bij -projectnaam -.Het document RiskoVerdeling -Geotechniek (RV-G)isvan toepassing opzowel deontwerp- alsdeuitvoeringsfase vanhetproject DeRV-G stelt echter geeneisen aanontwerp enuitvoering. Dezezijngenoemd inde diver- se specificaties behorendbijdecontractstukken CUR/CROW-Aanbeveling 105 Inde introductie wordtverder dedoeistelling vandeRV-G vermeid. Hettoevoegen van een lijst met definities, zoaisinhoofdstuk 3van deze Aanbeveling vermeId,wordtaan- bevolen. Voorbeeldtekst: Doelstelling Het doel vanditRV-G ishet zichtbaar makenenverdelen vanondergrond gerela- teerde risico's tussenopdrachtgever enopdrachtnemer(s). Ditgebeurt doorvoor geidentificeerderisico's, ookwelproject SpecifiekeRisico's (PSR)genoemd, een of meerdere maatgevende risicoparameters tekiezen. Voordezerisicoparameters worden vervolgens grenswaarden vastgelegd.Ditzijn dewaarden vandeparame- ter(s) waarbij decontractuele verantwoordelijkheid overgaatvandeene. naarde andere contractpartij, dusvan opdrachtgever naaropdrachtnemer(s) envice versa. Omdat deRV-G nogniet algemeen wordttoegepast, wordthetgebruik vandeRV-G in de introductie omschreven. Belangrijkeaspectendiemoeten wordenvermeld: De RV-G isgeen adviesrapport. Opdrachtnemers zijnvrijomafWijkende waarden te gebruiken voorontwerp- enuitvoeringskeuzen. ? Andere contractdocumenten zijnvoor niet-geotechnische gegevensmaatgevend. Initiatief enbewijslast vooraantonen afwijkende grondgesteldheid ligtbijopdracht- nemer. Voorbeeldtekst GebruikRV-G Bij een RV-G isnadrukkelijk geensprake vaneen adviesrapport. Opdrachtnemers zijn vrijomdeindeze RV-G gegeven informatie aisuitgangspunt tegebruiken voor ontwerp en/ofuitvoering vanhetproject. Hetstaat hendanookvrijomzelf optimale parameters tekiezen voorontwerp en/ofuitvoering. Degrenswaarden zoals dieindeze RV-G worden gegeven dienenineerste instantie omdecontrac- tuele verantwoordelijkheid vanrisico's alsgevoig vaneenafwijking inbodemge- steldheid duidelijkweertegeven. Metbetrekking totniet geotechnisch gerelateer- de gegevens zijnandere contractdocumenten maatgevend. Eventuele onvolkomenheden inhet ontwerp en/ofuitvoering, dieniet hetgevolg zijn vanaantoonbare ongunstigeafWijkingen vandemaatgevende parameters,zijn voor risico enverantwoordelijkheid vandeopdrachtnemer. Betinitiatiefende bewijslastvanhetoverschrijden vangrenswaardeIlligtbij ??de opdrachtnemer. Hierbijdientdeopdrachtnemergebruik temakenvan dezelfde onderzoekstechnieken aiszijn gebruikt voorhetverkrijgen vandegrenswaarden in de RV-G. Tenovervioede wordtvermeiddatdeopdrachtgever nietverantwoordelijkisvoor afWijkingen, voorzover deopdrachtnemer dezeafWijkingen middelszijnbewijs- last niet kanaantonen. Geotechnische omstandigheden dietijdens deuitvoering aantoonbaar ongunstig afWijken vandegrenswaarden indeze RV-G, endie een aantoonbaresignificante invioed hebben ophet ontwerp en/ofdeuitvoering, zijnvoor risicoenverant- woordelijkheid vandeopdrachtgever. De opdrachtgever isdan ookverantwoordelijk voordegevolgen vandeze afWij- kende waarden. Voor deIeesbaarheid vandeRV-G mageenIeeswijzer nietinde introductie ontbreken. CURfCROW-Aanbeveling105 7.3 Projectomschrijving Een projectomschrijving wordtinde RV-G opgenomen omdecontext waarvoor het document isopgesteld weertegeven endaarmee deleesbaarheid vanhetdocument te vergroten. Inde projectomschrijving wordtaIleenalgemene informatie overhetproject genoemd. Debeschrijving bestaatuitenkele alinea's teksteneen locatieschets. Devol- gende onderwerpen komenaandeorde: projectlocatie proj ectverleden projectorganisatie soort project (weg,gebouw, kunstwerk, ...) samenvatting vanbelangrijkste kenmerken(dimensies,tijdsaspecten e.d.) contractgegevens Z4 Beschrijving ondergrond Een beschrijving vandeondergrond wordtinde RV-G opgenomen omdeleesbaarheid van hetvoorliggende documenttevergroten. Deondergrond wordtdusindicatief omschreven. Waardenvanparameters oflaagindelingen moetenzoveel mogelijk wor- den voorkomen enaltijd vergezeld gaanmettoevoegingen zoalscirca, globaal, enzo- voort. Voor specifieke gegevensvandeondergrond wordtverwezen naaruitgevoerd veld-en laboratoriumonderzoek enandere relevante geotechnische rapporten.Indienstudies naar objecten inde ondergrond (bijvoorbeeld archeologisch ofexplosieven onderzoek) zijn uitgevoerd, wordtdatindit hoofdstuk vermeld. De beschrijving vandeondergrond kanookinhet hoofdstuk projectomschrijving wor- den vermeld. Z5 Projectspedfieke risico'senmaatgevende parameters In het hoofdstuk wordendeoorzaken engevolgen vandeverschillende PSR'skorttoe- gelicht. Daarbijwordtaangegeven welkebodemgerelateerde parametersvaninvloed zijn ophet desbetreffende PSR.Demaatgevende parameterswordengenoemd. Standaard FormatProjectspecifieke Risko's,rnaatgevende risicoparameters engrenswaarden Project Specifiek Maatgevende parameter Bepalingsmethode Grenswaarde Risicoverdeling Vastteleggen aandachtspunten Risico OpdrachtnemerOpdrachtgever Definitiekleilaag; Dilcte kleilaag Boring,continu gestoken 5m 5m Aantalenlocatie boringen vastleggen; monsters MethodevanveIWerking metingen. Zettingstheorie (Koppejan,Isotache. NEN/Bjerrum); Aantal, typeenlocatie(s) vanboring(en) met ongeroerde monstername; Type samendrukkingsproef met Te grate zettingen Samendrukbaarheid Samendrukkingsproeven 6 >=6 =NAP-l m