CROW-CUR Aanbeveling 124:2019
Constructieve veiligheid bestaande bruggen en viaducten van decentrale overheden

CROW-CUR Aanbeveling 124:2019 Constructieve veiligheid bestaande bruggen en viaducten  van decentrale overheden CROW-CUR Aanbeveling 124:2019 Constructieve veiligheid bestaande bruggen en viaducten van decentrale overheden RUGDIKTE NOG BEPALEN CUR-aanbeveling 124 Constructieve veiligheid bestaande bruggen en viaducten_cv_Scanlaser.indd 1-3 18-09-19 11:27 Colofon CROW-CUR Aanbeveling 124:2019 Constructieve veiligheid bestaande bruggen en viaducten   van decentrale overheden uitgave CROW, Ede artikelnummer  AA124:2019 foto cover Brug0612 Neel Dolfbrug in de Burgemeester Roëllstraat  over de Frans Bastiaansestraat in Amsterdam Foto: Edwin van Eis vormgeving Inpladi bv, Cuijk pod Scanlaser bv, Zaandam productie CROW bestellen Deze uitgave is via de webshop bij CROW te bestellen. Zie voor de actuele verkoopprijs www.crow.nl/shop Over CROW CROW bedenkt slimme en praktische oplossingen   voor vraagstukken over infrastructuur, openbare ruimte,  verkeer en vervoer in Nederland. Dat doen we samen   met externe professionals die kennis met elkaar delen   en toepasbaar maken voor de praktijk. CROW is een onafhankelijke kennisorganisatie zonder  winstoogmerk die investeert in kennis voor nu en in de  toekomst. Wij streven naar de beste oplossingen voor  vraagstukken van beleid tot en met beheer in infrastructuur,  openbare ruimte, verkeer en vervoer en werk en veiligheid.  Bovendien zijn wij experts op het gebied van aanbesteden  en contracteren. CUR-aanbeveling 124 Constructieve veiligheid bestaande bruggen en viaducten_cv_Scanlaser.indd 4,6 18-09-19 11:27 CROW-CUR Aanbeveling 124:2019 Constructieve veiligheid bestaande bruggen en viaducten  van decentrale overheden CUR-aanbeveling 124 Constructieve veiligheid bestaande bruggen en viaducten_bw.indd 1 11-09-19 10:36 CROW Postbus 37, 6710 BA  Ede Telefoon (0318) 69 53 00 E-mail klantenservice@crow.nl Website www.crow.nl September 2019 ISBN: 978 90 6628 671 9 CROW en degenen die aan deze publicatie hebben mee- gewerkt, hebben de hierin opgenomen gegevens zorg- vuldig verzameld naar de laatste stand van wetenschap  en techniek. Desondanks kunnen er onjuistheden in deze  publicatie voorkomen. Gebruikers aanvaarden het risico  daarvan.  CROW sluit, mede ten behoeve van degenen die aan  deze publicatie hebben meegewerkt, iedere aansprake- lijkheid uit voor schade die mocht voortvloeien uit het  gebruik van de gegevens. De inhoud van deze publicatie valt onder bescherming  van de auteurswet. De auteursrechten berusten bij CROW. CUR-aanbeveling 124 Constructieve veiligheid bestaande bruggen en viaducten_bw.indd 2 11-09-19 10:36 Deze CROW-CUR Aanbeveling is opgesteld door SBRCURnet commissie/CROW-werkgroep    "Constructieve veiligheid bestaande bruggen en viaducten van decentrale overheden" en geeft  richting om bestaande bruggen en viaducten van decentrale overheden aantoonbaar aan de eisen  van de vigerende regelgeving omtrent de constructieve veiligheid te laten voldoen. De materialen  in bestaande bruggen kunnen zijn aangetast en het verkeer over de bruggen kan qua aantallen en  gewicht in de afgelopen decennia zijn toegenomen. De kennis over de regelgeving, of de bruggen  nog voldoen aan de gestelde eisen met betrekking tot de constructieve veiligheid, is bij de   decentrale overheden niet of slechts versnipperd beschikbaar. Samen met de introductie van de  Eurocodes in 2012 en de aanvullingen in de NEN 8700-serie maakt dit dat de bruggen veelal op  basis van onbekendheid preventief worden versterkt of vervangen of juist in een mogelijk onveilige  staat worden gehandhaafd.  De vraag naar een CROW-CUR Aanbeveling met een helder overzicht voor de beoordeling van de  constructieve veiligheid van kunstwerken is juist nu actueel omdat veel bruggen hun theoretische  levensduur bereikt hebben of binnenkort gaan bereiken. Er zijn naar schatting 55.000 bruggen en  viaducten in Nederland waarvan het grootste deel in beheer en/of eigendom is van decentrale  overheden. Het mogelijk moeten trefen van instandhoudingsmaatregelen kost naar verwachting  miljarden euro's. Daarnaast leveren de afsluitingen die hiermee gepaard gaan verkeershinder op,  hetgeen met maatschappelijke kosten en imago-schade gepaard gaat.  De inhoud van deze CROW-CUR Aanbeveling is voorafgaand aan het verschijnen, gedeeld met de  verschillende vertegenwoordigers van relevante normcommissies van NEN. De daaruit volgende  reacties en commentaren zijn voor zover als mogelijk verwerkt in deze versie. Deze CROW-CUR Aanbeveling is in het bijzonder bedoeld voor bruggen en viaducten van decen- trale overheden. In dat kader wordt opgemerkt, dat de wijzigingsbladen NEN 8700:2011/A1: 2019  en NEN 8701:2011/A1: 2019, die hier speciaal voor zijn opgesteld, ten tijde van het verschijnen van  deze CROW-CUR Aanbeveling, nog niet zijn gepubliceerd. Om die reden zijn de betrefende  wijzigings bladen niet meegenomen in deze Aanbeveling. In het hoofdstuk, waar de wijzigings- bladen vooral betrekking op hebben (hoofdstuk 7), wordt wel een toelichting gegeven op de   strekking ervan. Voorwoord CUR-aanbeveling 124 Constructieve veiligheid bestaande bruggen en viaducten_bw.indd 3 11-09-19 10:36 Op het moment van het verschijnen van deze CROW-CUR Aanbeveling was de  samenstelling van de commissie als volgt: ing. M. (Marc) Bruchner (lid), Gemeente Amsterdam  ir. K. (Kambiz) Elmi Anaraki (lid), Gemeente Rotterdam S.P. (Sjoerd) Klompmaker MSc BSc (lid), Gemeente Den Haag ing. C. (Kees) Köhler (lid), Provincie Noord-Brabant ing. P.J. (John) van der Laarse (lid), Gemeente Rotterdam ir. M. (Marten) van der Plaat (lid), Gemeente Amsterdam ing. E. (Eef) Uiterwijk (voorzitter), Provincie Overijssel drs. E. (Erwin) Vega (secretaris), CROW dr.ir. A.H.J.M. (Adri) Vervuurt (rapporteur), TNO dr.ir. P.H. (Paul) Waarts (vice-voorzitter), Provincie Noord-Holland ir. P.A.J.A.T. (Patrick) Willemen (lid), BWT Rotterdam, namens COBc  ing. M. (Marcel) Willemse (lid), Provincie Noord-Holland Inhoudelijke bijdragen aan de CROW-CUR Aanbeveling zijn geleverd door: dr.ir. A. (Ane) de Boer, Ane de Boer Technisch Advies ing. W.G.M.(Wim) Freriks MSc, Movares F.G.A. (Frank) Linthorst, Witteveen+Bos ing. E. (Elly) Romme-van Wingerden MSEng, Witteveen+Bos dr.ir. N.P.M. (Nico) Scholten, Stichting Expertisecentrum Regelgeving Bouw  ir. R.P.H. (Rob) Vergoossen, Royal HaskoningDHV CUR-aanbeveling 124 Constructieve veiligheid bestaande bruggen en viaducten_bw.indd 4 11-09-19 10:36 Inhoud Voorwoord  3 Inhoud  5 1 Inleiding  8 1.1 Onderwerp  8 1.2 Doelstelling  8 1.3 Toepassingsgebied  8 1.4 Leeshulp  9 2  Termen en de?nities  10 3 Beoordelingskader  12 3.1  Inleiding  12 3.2  Wettelijk kader   13 3.2.1 Algemeen  13 3.2.2 Restlevensduur  15 3.2.3  Rechtens verkregen niveau  16 3.3  Veiligheids?loso?e bestaande bouw   16 3.3.1  Veiligheidseisen bestaande bouw   16 3.3.2  Kostenaspect en menselijke veiligheid  16 3.3.3  Beoordeling zonder dat het kunstwerk wordt veranderd  17 3.3.4  Gedeeltelijk vernieuwen, veranderen of vergroten (verbouw) van een kunstwerk  18 3.3.5 Gevolgklassen  18 3.3.6  Toetsing   19 3.4  Beweegbare bruggen   21 4  Beoordelingsproces   22 4.1  Inleiding   22 4.2  Risicogestuurde prioritering   22 4.2.1  Objectrisicoanalyse  22 4.2.2  Beoordelingsaspecten   24 4.2.3 Risicoscore  25 4.3  Veri?catieberekening constructieve veiligheid  27 4.3.1 Inleiding  27 4.3.2 Uitgangspuntennotitie  27 4.3.3  Kwanti?ceren conservatismes  28 4.3.4 Vervolgstappen  28 4.4  Proefbelasten   29 5  Informatie en archief  30 5.1 Inleiding  30 5.2 Archiefgegevens  30 5.3 Archiefonderzoek  31 5.3.1  Doel   31 5.3.2 Brongegevens  31 5.3.3  Analyse en aandachtspunten   32 5.4  Veri?catie van gegevens   33 5.5  Onderzoek op locatie   33 5.5.1  Onderzoek en diepgang  33 5.5.2  Constructieve inspectie  34 5.5.3  Onderzoek aan de fundering  34 CUR-aanbeveling 124 Constructieve veiligheid bestaande bruggen en viaducten_bw.indd 5 11-09-19 10:36 6 Materiaaleigenschappen  36 6.1 Inleiding  36 6.2  Beton   36 6.3 Betonstaal  38 6.4 Voorspanstaal  40 6.5  Constructiestaal  41 6.6 Metselwerk  43 6.7 Hout  44 6.8  Ondergrond   46 7 Belastingen  48 7.1 Inleiding  48 7. 2  Vigerende belastingnormen   48 7. 3  Rekenwaarde van de verkeersbelastingen   49 7. 3.1 Inleiding  49 7. 3. 2  De belastingfactor  49 7.3.3  Aantallen vrachtwagenpassages   49 7. 3.4  Referentieperiode en trendfactor  50 7. 3.5  De rijstrookindeling  50 7.4  Wisselende verkeersbelastingen (vermoeiing)  51 7.4.1 Algemeen  51 7.4. 2  Instandhouding op basis van inspecties   51 7.5  Alternatieve bepaling van de verkeersbelasting  52 7.5.1 Inleiding  52 7.5. 2  Verkeersbelastingmodel voor bruggen met een onthefngsbeperking  52 7.5. 3  Ontwerpwaarde afgeleid van belastingmetingen   52 8  Rekenmethodiek   54 8.1  Inleiding  54 8.2  Introductie voor de beheerder  55 8.2.1  Berekenen en toetsen  55 8.2.2 Modellering  55 8.2.3 Aanvangsniveau  60 8.2.4 Conservatismes  60 8.3 Modelver?jningen  60 8.3.1 Inleiding  60 8.3.2 Modeltype  62 8.3.3 Geometrie  62 8.3.4 Materiaalmodellering  64 8.3.5  Belastingen   66 8.3.6  Opleggingen   66 8.3.7 Schade  67 8.4  Analysemethoden   67 8.4.1 Inleiding  67 8.4.2  Fysisch niet-lineair gedrag  67 8.4.3  Geometrisch niet-lineair gedrag  69 8.4.4  Tijdsafhankelijk gedrag  69 8.4.5  Probabilistische analysemethode  70   CUR-aanbeveling 124 Constructieve veiligheid bestaande bruggen en viaducten_bw.indd 6 11-09-19 10:36 Referenties  71 Literatuur   73 Bijlagen   1   Duurzame beschikbaarheid informatie bruggen  75   2  Object Informatie Document Eisen  78   3  Registratie constructieve schades   82   4  Mogelijke materiaalonderzoeken  90 CUR-aanbeveling 124 Constructieve veiligheid bestaande bruggen en viaducten_bw.indd 7 11-09-19 10:36 1.1 Onderwerp Deze CROW-CUR Aanbeveling sluit aan op bestaande regelgeving en geeft richtlijnen en proce- dures voor de beoordeling van de constructieve veiligheid van bestaande bruggen en viaducten  van decentrale overheden. Dit heeft enerzijds betrekking op de prioritering voor de beoordeling  van een areaal aan kunstwerken (bruggen en viaducten) en anderzijds de beoordeling van de   constructieve veiligheid van individuele objecten. De CROW-CUR Aanbeveling geeft hiertoe een toelichting op de bepaling van de eigenschappen  van de verschillende van toepassing zijnde materialen, de aan te houden verkeersbelastingen en  het te hanteren betrouwbaarheidsniveau. De basis hierbij is dat op verantwoorde wijze het maxi- male uit de constructie wordt gehaald, dat wil zeggen dat eventueel aanwezige conservatieve  aannames in een beoordeling zo veel als mogelijk worden geïdenti?ceerd en vermeden waar  nodig en mogelijk.  Verder wordt in de CROW-CUR Aanbeveling ingegaan op de bepaling van de krachtswerking voor  de beoordeling van de constructieve veiligheid. Ook voor de krachtswerking is het uitgangspunt  dat deze, indien nodig, zo nauwkeurig mogelijk wordt bepaald met als doel om het werkelijke  gedrag van een constructie zo goed mogelijk te benaderen. Gezien het grote aantal aspecten dat bij de beoordeling van de constructieve veiligheid van  bestaande constructies moet worden beschouwd en de grote verscheidenheid aan constructies is  het niet mogelijk om volledig te zijn. De focus van deze CROW-CUR Aanbeveling ligt daarom op  de veiligheids?loso?e, het beoordelingsproces, verkeersbelastingen, materiaaleigenschappen en  het constructief gedrag.  1.2 Doelstelling Deze CROW-CUR Aanbeveling heeft als doel te voorzien in een informatiebehoefte voor de  beoordeling van de constructieve veiligheid van bestaande bruggen en viaducten die in het  beheer en/of eigendom zijn van decentrale overheden. Hierbij wordt in het bijzonder aandacht  besteed aan de mogelijkheden die er zijn om de rekenkundige veiligheid (positief) te beïnvloeden.  Dit varieert van het gebruik van materiaalonderzoeken, het toepassen van alternatieve verkeers- belastingmodellen voor bruggen in het onderliggende wegennet tot het gebruik van geavanceer- dere rekenmethoden. Deze aanbeveling is bedoeld voor beheerders en eigenaren van bruggen die verantwoordelijk zijn  voor de constructieve veiligheid van hun kunstwerken. Daarnaast is de CROW-CUR Aanbeveling  bedoeld voor constructeurs en technisch adviseurs die de constructieve veiligheid van bestaande  bruggen en viaducten moeten beoordelen. De aanbeveling is gebaseerd op best-practices en bestaande kennis. Voor de beheerder is het  vooral van belang om wetenschap te hebben van de aspecten waar rekening mee moet worden  gehouden bij de beoordeling van de constructieve veiligheid van bestaande bruggen en viaducten,  of hoe prioriteiten kunnen worden gesteld voor het beheren van het areaal aan kunstwerken. Voor  de technisch adviseur is het vooral van belang om inzicht te krijgen in de wijze waarop rekening  kan worden gehouden met conservatismes binnen de vigerende regelgeving.  1.3 Toepassingsgebied Deze CROW-CUR Aanbeveling is bedoeld om te worden gebruikt bij het beoordelen van de con- structieve veiligheid van bestaande bruggen en viaducten die in het beheer en/of eigendom zijn   van decentrale overheden. De CROW-CUR Aanbeveling is bedoeld om te worden gebruikt in  1 Inleiding 8   CUR-aanbeveling 124 Constructieve veiligheid bestaande bruggen en viaducten_bw.indd 8 11-09-19 10:36 combinatie met de Eurocodes en de NEN 8700-serie aangaande de beoordeling van bestaande  constructies.  Behalve de beoordeling van de constructieve veiligheid door middel van berekeningen en het  bepalen van de actuele eigenschappen van de verschillende gebruikte materialen, wordt ook   aandacht besteed aan de prioritering van bestaande constructies aan de hand van een risico-  gebaseerde beoordeling. In dat opzicht is het toepassingsgebied van deze aanbeveling dus   niet beperkt tot individuele objecten maar is deze ook bedoeld voor een areaal aan bruggen en  viaducten. 1.4  Leeshulp De CROW-CUR Aanbeveling omvat de volgende hoofdstukken: 1  Inleiding (inclusief doelstelling en toepassingsgebied) 2  Termen en de?nities 3 Beoordelingskader  4 Beoordelingsproces 5  Informatie en archief 6 Materiaaleigenschappen 7 Belastingen 8 Rekenmethodiek Het kader voor de beoordeling van de constructieve veiligheid van bruggen en viaducten volgens  het Bouwbesluit 2012 is gegeven in hoofdstuk 3 (Beoordelingskader). Daarnaast is het proces voor  de beoordeling toegelicht in hoofdstuk 4.  Voor de beoordeling van de constructieve veiligheid van individuele objecten zijn vooral de hoofd- stukken Informatievergaring (hoofdstuk 5), Materiaaleigenschappen (hoofdstuk 6) Belastingen  (hoofdstuk 7), en Rekenmethoden (hoofdstuk 8) relevant.  In de aanbeveling wordt niet ingegaan op de bepaling van de sterkte van constructies en   onderdelen van constructies. Daarvoor wordt verwezen naar de materiaalgebonden normen uit  de Eurocode in combinatie met de Nationale bijlages en de Nederlandse aanvullingen voor  bestaande constructies hierop zoals vastgelegd in de NEN 8700-serie. Hoofdstuk 1 ? Inleiding   9 CUR-aanbeveling 124 Constructieve veiligheid bestaande bruggen en viaducten_bw.indd 9 11-09-19 10:36 Voor de termen en de?nities wordt in deze CROW-CUR Aanbeveling zo veel als mogelijk aange- sloten op de bestaande normen en Aanbevelingen (NEN-EN 1990, NEN 8700). Aansluitend is  daarom alleen een overzicht gegeven van speci?eke termen en de?nities en voor zover die afwij- ken van bestaande richtlijnen en normen. In een aantal gevallen zijn bepaalde (algemeen bekend  veronderstelde termen en de?nities) nader toegelicht. Term De?nitie Afkeurniveau (conform NEN 8700) Wettelijk minimumniveau van constructieve veiligheid, op het onderschrijden waarvan (voor) aanschrijving en handhaving door het bevoegd gezag moet volgen. Archiefonderzoek  Het inventariseren, raadplegen en/of bestuderen van tekeningen, berekeningen en rapportages,  bestekken of andere documenten betrefende ontwerp, bouw, reparaties, renovaties of  modi?caties. Areaal Een set van meerdere constructies. Dit kunnen alle kunstwerken van één beheerder of eigenaar zijn,  maar ook alle kunstwerken in een gemeente of een provincie of alle kunstwerken op nationaal of  internationaal niveau. Beheerder De instantie die gemandateerd is door de onderhoudsplichtige instantie (meestal is dit de eigenaar)  om het beheer te voeren van een of meerdere kunstwerken. Belasting Externe druk, kracht, opgelegde verplaatsing of milieu-invloeden waar de constructie of elementen  van de constructie aan worden onderworpen. Belastingefect Het efect dat belasting heeft op het gedrag van de constructie in termen van spanningen, rekken of  afgeleide (snede)grootheden zoals normaalkracht, dwarskracht, moment, krommingen, et cetera. Belastingspreiding Ruimtelijke spreiding van een belasting waardoor de spanning op het aangrijpingsvlak van de  belasting evenredig wordt verlaagd.  Beoordeling constructieve  veiligheid Het controleren of vaststellen of een constructie al dan niet voldoet aan de eisen die worden  gesteld aan de constructieve veiligheid, bijvoorbeeld aan de hand van eerder uitgevoerde  berekeningen of een veri?catieberekening. Betrouwbaarheid (conform NEN-EN 1990) Geschiktheid van een constructie of een constructief element om te voldoen aan de  voorgeschreven eisen, met inbegrip van de ontwerplevensduur, waarvoor zij is ontworpen.  Betrouwbaarheid is meestal uitgedrukt in probabilistische termen. Betrouwbaarheidsindex Maat voor de constructieve veiligheid, afhankelijk van de gevolgklasse.  Bevoegd gezag Het orgaan dat toeziet op de handhaving van het minimum veiligheidsniveau. Bezwijkmechanisme Wijze waarop bezwijken van een constructie plaatsvindt, bijvoorbeeld afschuiving onder invloed  van dwarskracht of buiging onder invloed van moment.  Constitutieve vergelijking In de constitutieve vergelijking wordt de relatie weergegeven tussen twee fysische grootheden.  Voor de bepaling van de krachtswerking betreft dit de relatie tussen de optredende spanning en de  rek. Constructieve schadeSchade aan een kunstwerk die een negatief efect heeft op het constructieve draagvermogen van  de constructie. Constructie(onder)deel Deel van een constructie die als losstaand onderdeel te schematiseren is afhankelijk van de  geometrie van het constructieonderdeel. Voor de?nities van verschillende constructiedelen zie  NEN 6720 par. 2.3. Constructieve inspectieEen onderzoek aan een kunstwerk waarbij geïnventariseerde risico's uit de objectrisicoanalyse,   de constructieve staat en de bruikbaarheid van het kunstwerk worden geveri?eerd.  Degradatie Achteruitgang in de tijd van de sterkte van een materiaal, een constructie of een onderdeel daarvan. Ductiliteit Energie-absorberend vermogen (vervormingscapaciteit) van een constructie bij bezwijken of falen.  Naarmate meer energie wordt opgenomen (bijvoorbeeld door plastisch gedrag), is er sprake van  meer ductiliteit.  EEM/FEM Eindige Elementen Methode (EEM) of Finite Element Method (FEM). Rekenmethode voor het  schematiseren van een constructie ten behoeve van het numeriek bepalen van het belastingefect.  Falen Het niet meer kunnen voldoen aan de functies waarvoor de constructie bedoeld is. Bij de  beoordeling van constructies wordt met falen bedoeld dat de veiligheid van de constructie of  onderdelen daarvan, niet voldoet aan de eisen die daaraan worden gesteld. 2 Termen en de?nities 10   CUR-aanbeveling 124 Constructieve veiligheid bestaande bruggen en viaducten_bw.indd 10 11-09-19 10:36 Term De?nitie Grenstoestanden (conform NEN-EN 1990) Toestanden waarboven de constructie niet langer aan de van toepassing zijnde ontwerp- en berekeningscriteria voldoet. Toelichting: onderscheid wordt gemaakt in uiterste grenstoestanden (UGT of ULS) en bruikbaarheidsgrenstoestanden (BGT of SLS). Jaaronthefng Ook wel genoemd 'permanente onthefng'; een onthefng van de Rijksdienst voor het wegverkeer  aan vrachtvoertuigen om zwaarder te worden beladen dan de wettelijke eisen hieromtrent, met een  maximum van 100 ton. Kunstwerk  In deze CROW-CUR Aanbeveling bruggen en viaducten. In het Bouwbesluit 2012 wordt een  kunstwerk aangeduid als een bouwwerk geen gebouw zijnde. Lastbeperking Limitering van het maximale voertuiggewicht of aslast op een brug/viaduct middels het plaatsen  van een verkeersbord of middels fysieke maatregelen.  Modelleur Opsteller van het rekenmodel (EEM) ten behoeve van de veri?catieberekening en de toetsing.   Het opstellen van het rekenmodel gebeurt onder verantwoordelijkheid van de constructeur (de  constructeur en de modelleur kunnen dezelfde persoon zijn). Nieuwbouwniveau Het betrouwbaarheidsniveau dat van toepassing is bij het realiseren van een nieuwe brug of bij het  geheel vervangen van een constructie. Objectrisicoanalyse (ORA)Een kwalitatieve risicoanalyse van een object.  Ontwerplevensduur Tijdshorizon waarover bij het ontwerpen van een constructie aan het nieuwbouwniveau moet zijn  voldaan. Orthotroop gedrag Gedrag van een materiaal dat in twee of drie onderling loodrechte richtingen anders is  (verschillende stijfheid in verschillende richtingen). Probabilistische analyseBerekeningen voor de bepaling van de betrouwbaarheidsindex waarbij onzekerheden in de  analyses expliciet in rekening worden gebracht door de introductie van stochasten.  Referentieperiode (conform NEN-EN 1990) Tijdsperiode gekozen en gebruikt als grondslag voor de statistische waardebepaling van  veranderlijke belastingen en eventueel voor buitengewone belastingen. Restlevensduur (conform NEN 8700) Veronderstelde periode gedurende welke een bestaande of verbouwde constructie of een deel  ervan is te gebruiken voor het beoogde doel. Risicobeoordeling Het aan de hand van kansen en gevolgen inschatten van het risico (= kans x gevolg) voor het maken  van een gefundeerde prioritering van kunstwerken voor het beoordelen ervan. Technisch Adviseur Adviseur met specialistische technische kennis over de beoordeling van bestaande constructies die  de beheerder adviseert over te nemen stappen (constructeur, inspecteur, modelleur of  vergelijkbaar). Toetsen Vergelijking van de rekenkundige waarde van het belastingefect met de rekenkundige waarde van  de sterkte van de constructie of het beschouwde onderdeel binnen de kaders van NEN-EN 1990 en  NEN 8700.  Uiterste grenstoestanden  (conform NEN-EN 1990) Toestanden samengaand met instortingen of met andere soortgelijke vormen van constructief  bezwijken (uiterste grenstoestanden komen in het algemeen overeen met het uiterste  draagvermogen van een constructie of een constructief element).  UitgangspuntennotitieDocument waarin alle uitgangspunten zijn opgenomen om tot een beoordeling van de constructie  te komen. Unity Check (UC) Verhouding tussen de rekenwaarde van het belastingefect (S) en de rekenwaarde van de sterkte (R)  van het beschouwde constructieonderdeel (UC = S d /R d ).  Verbouwniveau Het betrouwbaarheidsniveau dat van toepassing is indien een bestaande constructie gedeeltelijk  wordt vernieuwd, versterkt, veranderd of vergroot. Veri?catieberekeningHet (opnieuw) bepalen van de krachtswerking in de constructie en, aan de hand daarvan,  beoordelen of voldaan wordt aan de eisen die aan de constructieve veiligheid worden gesteld. WIM Weigh in Motion: een meetsysteem waarmee de belastingkarakteristieken van passerende  vrachtwagens kunnen worden gemeten (aslasten, asafstanden, et cetera). Bridge-WIM Generieke benaming voor het meten van het efect van de verkeersbelasting op bruggen en  viaducten (veelal uitgedrukt in een rek of vervorming). Hoofdstuk 2 ? Termen en de?nities   11 CUR-aanbeveling 124 Constructieve veiligheid bestaande bruggen en viaducten_bw.indd 11 11-09-19 10:36 3.1 Inleiding Op grond van de Woningwet en de Wabo moet de eigenaar van een bouwwerk (kunstwerk) zorg- dragen dat het bouwwerk aan de eisen van het Bouwbesluit 2012 voldoet (paragraaf 3.2). In de  Woningwet is geregeld dat een gebruiker geen gebruik mag maken van een bouwwerk dat niet  aan de wettelijke eisen voldoet.  Voor de wettelijke eisen aangaande de constructieve veiligheid van constructies worden in de  wetgeving verder een drietal veiligheidsniveaus onderscheiden: a.  Nieuwbouwniveau (voor nieuw te bouwen kunstwerken en voor het geheel vernieuwen van  kunstwerken); b.  Verbouwniveau (voor het gedeeltelijk vernieuwen, veranderen of vergroten van een kunstwerk); c.  Afkeurniveau (ondergrens, bij onderschrijding moeten voorzieningen worden getrofen). Het verbouwniveau is het gevolg van keuzes van de wetgever die per 1 april 2012 in het Bouw- besluit 2012 zijn geïntroduceerd. Dat betekende een doorbreking van de systematiek die tot dat  moment altijd heeft gegolden, namelijk dat bij verbouw het nieuwbouwniveau van toepassing was  en dat daar alleen gemotiveerd en alleen met toestemming van het bevoegd gezag van mocht  worden afgeweken. De nieuwe systematiek brengt met zich mee dat, als het verbouwniveau bij  een verbouwing wordt aangehouden, de betrouwbaarheidsindex lager is dan die welke geldt   voor nieuwbouw. Om die reden heeft de normcommissie in NENª8700 op diverse plaatsen de  aanbeveling opgenomen om van een hoger veiligheidsniveau uit te gaan dan het verbouwniveau.  In informatieve teksten is daarom in NEN 8700 geduid om voor verbouw als dat proportioneel is,  een hoger veiligheidsniveau te realiseren. Bevoegd gezag Het bevoegd gezag is het orgaan dat op basis van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht  (Wabo) en de op grond van die wet gegeven wettelijke voorschriften toeziet op de handhaving van  het vereiste veiligheidsniveau. Voor bouwwerken, waaronder bruggen en viaducten, is dat in het  algemeen de gemeente. Het college van B&W kan op grond van de Algemene wet bestuursrecht  (Awb) mandaat verlenen aan daartoe bevoegde ambtenaren namens het college de handhavende  rol in te vullen. Het gaat dan om de dienst die belast is met vergunningverlening, toezicht en hand- having. De gemeente als opdrachtgever c.q. eigenaar/beheerder van een kunstwerk heeft een  andere rol. Gevolgklasseindeling In de praktijk worden regelmatig discussies gevoerd over de bij de beoordeling van een bouwwerk  of constructieve onderdelen daarvan aan te houden gevolgklasse. Dit begrip is gede?nieerd in  NEN-EN 1990 en voor Nederland nader uitgewerkt in tabel NB.20 van de Nationale bijlage bij  NEN-EN 1990. Onderscheid wordt gemaakt in vier klassen: CC1a, CC1b, CC2 en CC3, waarbij de  klasse het onderscheid aangeeft in ernst van het aantal slachtofers en de economische schade bij  het falen van een constructief onderdeel of een set aan constructieve onderdelen, dan wel de  gehele constructie. Het onderscheid in die klassen is niet zwart-wit. Daarnaast is in de Nationale  bijlage bij NEN-EN 1990 aangegeven dat het toegestaan is dat als de constructie van een bouw- werk in een bepaalde gevolgklasse valt, afzonderlijke constructieve onderdelen in een lagere  klasse mogen worden ingedeeld. Steeds gaat het er om dat de gevolgen van bezwijken van dat  onderdeel moeten worden afgezet tegen de bedoeling van de tekst van voornoemde tabel NB.20.  Aan de nadrukkelijke wens om hiervoor scherpe scheidslijnen aan te geven kan niet worden   voldaan omdat de indeling in gevolgklassen per geval moet worden bepaald. In paragraaf 3.3.5 wordt in detail ingegaan op de verschillende gevolgklassen. De technisch   adviseur speelt een belangrijke rol in de interpretatie van de normen en adviseert de beheerder   ten aanzien van de bepaling van het aan te houden betrouwbaarheidsniveau en de daarmee   3 Beoordelingskader 12   CUR-aanbeveling 124 Constructieve veiligheid bestaande bruggen en viaducten_bw.indd 12 11-09-19 10:36 verbonden stichtings- en exploitatiekosten. Verder adviseert de technisch adviseur over de aan te  houden restlevensduur bij het beoordelen van het afkeurniveau, de aan te houden ontwerplevens- duur bij verbouw, de aan te houden gevolgklasse en de daarvan afgeleide factoren alsook de aan  te houden verkeersbelasting.  3.2  Wettelijk kader  3.2.1 Algemeen Onderscheid is te maken tussen publiekrecht (vergunningverlening, toezicht en handhaving op  het voldoen aan wettelijke eisen) en civielrecht (zoals aansprakelijkheid jegens derden). Het  bevoegd gezag heeft alleen te maken met het publiekrecht. De eigenaar van een kunstwerk heeft  zowel te maken met publiekrecht als met het civiele recht. De civielrechtelijke aansprakelijkheid, ook wel geduid als privaatrechtelijke aansprakelijkheid, is  vastgelegd in boek 6 van het Burgerlijk Wetboek, waarin uiteengezet is wanneer de eigenaar van  een kunstwerk aansprakelijk is. Het is uiteindelijk de rechter die bepaalt wat er uit de aansprakelijk- heid voor de eigenaar voortvloeit. In de Wegenwet (artikel 15) is bepaald dat het Rijk, de provincie,  de gemeente en het waterschap verplicht zijn een weg te onderhouden, wanneer dat openbare  lichaam die tot openbare weg heeft bestemd. Voor de onderhoudsverplichtingen hebben over- heden doorgaans beheerders gemandateerd, zij dragen zorg voor de inspanningen volgende uit  deze wettelijke verplichting.  Om aan de aansprakelijkheid en het verplichte onderhoud te voldoen zal ten minste het gestelde  in de Woningwet, de Wabo en voor het verbouwen van beweegbare bruggen ook het Waren- wetbesluit machines in acht moeten worden genomen. Een overzicht van de belangrijkste voor- schriften uit de Woningwet en de Wabo bij het beheer van bestaande bruggen zijn in schemavorm  gegeven in ?guur 3-1. Voor beweegbare bruggen wordt verwezen naar paragraaf 3.4. Voor de beoordeling van de constructieve veiligheid van bruggen en viaducten onderscheidt de  publiekrechtelijke regelgeving de drie in paragraaf 3.1 genoemde veiligheidsniveaus (nieuwbouw,  verbouw en afkeur).  Bij het nieuwbouwniveau wordt in de Nationale bijlage bij NEN-EN 1990 voor de beoordeling van  de veiligheid in CC3 een ontwerplevensduur (de tijdshorizon waarover aan het nieuwbouwniveau  moet zijn voldaan) gehanteerd van ten minste honderd jaar (sterkte moet voldoende zijn bij   belastingen die de eerstkomende honderd jaar worden verwacht). Bij afkeur is de te beschouwen  restlevensduur (tijdshorizon) voor de beoordeling maar één jaar, maar voor de belastingen gaan  we uit van een referentieperiode (tijdshorizon voor aan te houden belastingen) van ten minste  vijftien jaar. Bij een verbouwplan is de ontwerplevensduur (tijdshorizon) niet lager dan honderd  jaar minus de reeds verstreken levensduur van het kunstwerk, met een minimum van vijftien jaar. Hoofdstuk 3 ? Beoordelingskader   13 CUR-aanbeveling 124 Constructieve veiligheid bestaande bruggen en viaducten_bw.indd 13 11-09-19 10:36 Figuur 3-1.  Primair van belang zijnde voorschriften uit de Woningwet en de Wabo bij het beheer van bestaande   kunstwerken. Bedacht moet worden dat een in gebruik zijnd kunstwerk een bestaand kunstwerk is waarop de  voorschriften die gelden voor bestaande bouwwerken van toepassing zijn. Een bestaand  kunstwerk mag zich niet in een toestand bevinden of in een toestand worden gebracht waarbij  niet aan de voorschriften is voldaan die in het Bouwbesluitª2012 voor bestaande kunstwerken zijn  opgenomen. In de (informatieve) bijlage E van NEN 8700 zijn de volgende aanleidingen gegeven  voor het vaststellen van de toestand van een constructie en het uitvoeren van een daaraan  gekoppelde beoordeling van de constructieve veiligheid:   Woningwet bestaande bouw (WW 1b.2)  het bouwen (WW 1b.1) Vergunning vereist Wabo 2.1(a) Vergunningsvrij Wabo 2.1 en 2.3 gedeeltelijk vernieuwen, veranderen of vergroten WW art. 4 en 6 volledig nieuwbouw of geheel vernieuwen BB 2012 bestaande bouw  BB 2012 art. 1.12 BB 2012 nieuwbouw BB 2012 art. 2.6 t/m 2.8 NEN 8700 afkeurniveau NEN 8700 verbouwniveau NEN-EN 1990 reeks BB 2012 art. 2.1 en 2.5 *   Bouwbesluit 2012, Staatsblad 2011, 416 bijgewerkt met de       laatste wijzigingen gepubliceerd in Staatblad 2019, 155. ** Regeling Bouwbesluit 2012 zoals gepubliceerd in        Staatscourant 2011, 23914, inwerkingtreding: 1 april 2012,        laatst gewijzigd door Staatscourant 2019, 36206. BB 2012 art. 2.1 t/m 2.4 BB 2012 BB paragraaf 1.2 * Regeling Bouwbesluit 2012, BB paragraaf 1.2 ** nadere voorschriften omtrent normbladen van toepassing zijnde versies MR BB 2012 Art. 5.8b en c Bijlage I niet Eurocodes (NEN 8700, NEN 8701) Bijlage II Eurocodes Wabo Indienings- vereisten Hoofdstuk 2 van de Regeling Omgevingsrecht  BOR Bijlage II 14   CUR-aanbeveling 124 Constructieve veiligheid bestaande bruggen en viaducten_bw.indd 14 11-09-19 10:36 a. Routinematige beoordeling     Deze zal in het algemeen zonder directe aanleiding gebeuren. De gedachte achter een  periodieke routinematige beoordeling is, dat in de loop van de tijd veel ongemerkt kan zijn  veranderd, zowel met betrekking tot de constructie en zijn gebruik als met betrekking tot  regelgeving, kennis en inzichten. b. Einde planduur    Zodra de ontwerplevensduur of restlevensduur van een constructie is verstreken, is er om  constructieve redenen meestal geen reden de constructie direct af te breken of te versterken.   Dit behoort echter wel te worden aangetoond.  c. Geconstateerde en/of vermoede schade    Indien bij inspectie of anderszins schade is geconstateerd, zal dit meestal aanleiding zijn de  constructie nader te beoordelen. Repareren of accepteren van schade zonder inzicht in  oorzaken en consequenties wordt afgeraden. Verder kan schade worden vermoed om  verschillende redenen, bijvoorbeeld een uitzonderlijk hoge belasting of schade aan andere  vergelijkbare onderdelen of constructies.  d. Verandering van gebruik    Zodra expliciet sprake is van een ander gebruik van de constructie en een daarmee samenhangende  verandering (vergroting) van de belastingen en andere inwerkingen, is een beoordeling noodzakelijk.  e. Herontwerp    Bij plannen de constructie aan te passen in verband met nieuwe eisen of ander gebruik, behoren  onderdelen die ook een rol zullen spelen in het herontwerp als bestaande constructie te  worden beoordeeld.  f.  Veranderde ontwerpregels    Aanpassingen van voorschriften zijn vaak gebaseerd op nieuwe inzichten in belastingen of  mechanismes. Nagegaan zal moeten worden hoe dit uitwerkt voor een bestaande constructie,  bijvoorbeeld bij toename van de verkeersbelasting. Beheerder en bevoegd gezag hebben in deze een eigen verantwoordelijkheid en zijn niet  gehouden aan de hiervoor genoemde aanwijzingen. Er kunnen voor een beheerder ook andere  overwegingen aanleiding zijn om tot een beoordeling van een kunstwerk of een set van  kunstwerken over te gaan, zoals kostenoptimalisatie van het onderhoud en beheer. 3.2.2 Restlevensduur Het publiekrechtelijk wettelijk kader voor het afkeuren van een kunstwerk vormt een absolute  ondergrens voor het veilig gebruik van een kunstwerk. Bij deze beoordeling op afkeurniveau wordt  een restlevensduur van één jaar gehanteerd (en een minimale referentieperiode van vijftien jaar).  Bij het beoordelen of een kunstwerk nog voldoende sterkte heeft moet daarbij rekening worden  gehouden met degradatiemechanismes die binnen een jaar zullen optreden.  Als een beoordeling heeft plaatsgevonden om vast te stellen of een kunstwerk voldoet aan de  wettelijk vereiste betrouwbaarheid op afkeurniveau en dit het geval is, betekent dit niet per  definitie dat over een jaar weer een volledig nieuwe verificatieberekening moet plaatsvinden, met  name indien de uitgangspunten voor een eerdere beoordeling niet zijn gewijzigd en er in de  tussentijd niets is veranderd aan de toestand van het kunstwerk (geen degradatie). Dit is ter  beoordeling door de beheerder in samenspraak met de technisch adviseur. Wanneer constructieve onderdelen van een kunstwerk worden aangepast, is er sprake van  verbouw. De beoordeling of dan sprake is van een voldoende veilige situatie is gekoppeld aan   de "ontwerplevensduur". Dat is de periode waarover het kunstwerk nog geacht wordt te  functioneren. Deze mag bij verbouw publiekrechtelijke gezien niet lager zijn gekozen dan de  oorspronkelijke ontwerplevensduur bij de bouw van het kunstwerk minus de reeds verstreken tijd,  met een minimum van vijftien jaar.  Hoofdstuk 3 ? Beoordelingskader   15 CUR-aanbeveling 124 Constructieve veiligheid bestaande bruggen en viaducten_bw.indd 15 11-09-19 10:36 Het voorgaande betreft de toe te passen regels, indien er geen duidelijke toekomstvisie is voor een  kunstwerk. Een dergelijke visie kan aanleiding zijn waarom het niet proportioneel is van de  ontwerplevensduur uit te gaan. In dat geval zal door de beheerder gemotiveerd en concreet  onderbouwd moeten worden waarom bij afwijking van de regels toch van een gelijkwaardig  veilige situatie sprake is. Bijvoorbeeld als bekend is dat een kunstwerk over tien jaar zal worden  vervangen of een weg zal worden verlegd. Voor een visuele verbeelding van het voorgaande, zie het schema in figuur 3-2. 3.2.3  Rechtens verkregen niveau Het begrip rechtens verkregen niveau is vastgelegd in het Bouwbesluit 2012 en is kort samengevat  het niveau dat bij een rechtmatig verkregen vergunning eertijds is vergund. Dit niveau mag echter  niet lager zijn dan het afkeurniveau en hoeft niet hoger te zijn dan het nieuwbouwniveau. Het  rechtens verkregen niveau heeft geen betrekking op te hanteren betrouwbaarheidsniveaus, karak- teristieke belastingen en/of partiële factoren. Bij constructieve veiligheid wordt het alleen gebruikt  in relatie tot buitengewone belastingen, zoals aanrijdingen of aanvaringen van pijlers of brugdek- ken, ijsdruk op een pijler of het bezwijken van een tui. Afwijkend van andere constructies mag bij  bruggen ook de brandbelasting gehanteerd worden overeenkomstig het oorspronkelijk vergunde  ontwerpniveau. Bij een verbouwsituatie hoeft publiekrechtelijk gezien alleen rekening te worden  gehouden met die buitengewone belastingen die ook in het verleden zijn beschouwd. Bij de  beoordeling op afkeuren wordt in het geheel geen rekening gehouden met buitengewone belas- tingen. Dit is toegelicht in artikel 4.4.2 van NEN 8701 en 4.2.1(8) van NEN 8700. 3.3  Veiligheids?loso?e bestaande bouw  3.3.1  Veiligheidseisen bestaande bouw  In ?guur 3-2 is schematisch weergegeven hoe de publiekrechtelijke bouwregelgeving moet wor- den gelezen en toegepast. Uit de ?guur blijkt dat de veiligheidsbeoordeling van een bestaande constructie op een aantal  punten afwijkt van die van nieuwbouw. De reden hiervoor is: 1.  het verhogen van het veiligheidsniveau brengt meestal relatief meer kosten met zich mee voor  bestaande bouwwerken dan voor bouwwerken in het ontwerpstadium; 2.  de periode dat de constructie nog mee moet is vaak anders dan de standaard ontwerplevens- duur; 3.  de mogelijkheid bestaat om via metingen mogelijk meer over een constructie te weten te  komen en zodoende onzekerheden te verkleinen. In de hierna volgende paragrafen zijn de eerste twee punten toegelicht, zie [1] voor de achter- gronden. 3.3.2  Kostenaspect en menselijke veiligheid Er zijn in principe twee overwegingen om een afwijkende betrouwbaarheidseis aan een bestaande  constructie op te leggen [2]:   Ten eerste een economische overweging. Dit leidt tot een optimalisering van de som van de  bouwkosten en het product van schade en kans op falen.   Ten tweede een veiligheidsoverweging, omdat onevenredig grote risico's voor mensen niet  worden geaccepteerd. Deze overweging tracht het risico voor verlies aan mensenlevens te  beperken tot een niveau dat (signi?cant) lager is dan andere risico's die mensen in het dagelijks  leven ondervinden. 16   CUR-aanbeveling 124 Constructieve veiligheid bestaande bruggen en viaducten_bw.indd 16 11-09-19 10:36 Van beide overwegingen moet steeds de strengste veiligheidsnorm worden aangehouden. Dit is  nader uitgewerkt in NEN 8700:2011. In dat normblad is onderscheid gemaakt tussen het verbouw- niveau en het afkeurniveau.  3.3.3  Beoordeling zonder dat het kunstwerk wordt veranderd Een uiterste grenstoestand zoals aangegeven in NENª8700 mag gedurende de restlevensduur niet  zijn overschreden bij het in dat normblad opgenomen afkeurniveau. NEN 8700 geeft enerzijds de  in rekening te brengen belastingcombinaties en de daarin te hanteren partiële factoren en ander- zijds de methoden om te bepalen of de respons (belastingefect) in de verschillende onderdelen  Figuur 3-2. Visuele verbeelding van het beoordelingsschema. [35] Hoofdstuk 3 ? Beoordelingskader   17 activiteit bouwen en beoordeling bestaande bouwconstructies volledig nieuwbouw of vernieuwen (VNB)  toets nieuwbouw zonder verbouw  naar Bouwbesluit aanpassen op nieuwbouwniveau  toets nieuwbouw op verbouwniveau  naar Bouwbesluit aanpassen nieuwbouw met verbouwartikel  toets op afkeuren naar Bouwbesluit aanpassen op nieuwbouw (verbouw)  (deel) bouwconstructie publiekrechtelijk akkoord VB VNB ja nee ja verbouw (VB) of volledig nieuwbouw (VNB)   betreft overgrote deel bouwwerk?  toets gehaald? (afkeur) nee deel bouwen deel waar niet aan wordt gebouwd bestaande bouwbouwen CUR-aanbeveling 124 Constructieve veiligheid bestaande bruggen en viaducten_bw.indd 17 11-09-19 10:36 van het kunstwerk kleiner is dan de constructieve sterkte (weerstand). Om te voldoen aan de ach- terliggende doelstelling (minimumniveau van constructieve veiligheid) dat het individueel risico  van een persoon per jaar kleiner is dan 10 -5  om (dodelijk) slachtofer te worden van constructief  falen, moeten constructies en delen van constructies worden ingedeeld in gevolgklassen (zie  paragraaf 3.3.5). De vier onderscheiden gevolgklassen bepalen het aan te tonen veiligheidsniveau  en leiden tot verschillen in de getalswaarden van de belastingfactoren. 3.3.4  Gedeeltelijk vernieuwen, veranderen of vergroten (verbouw) van een kunstwerk  Zodra verplicht dan wel vrijwillig wordt besloten tot het geheel of gedeeltelijk vernieuwen, veran- deren of vergroten van een kunstwerk is sprake van bouwen in de zin van de Woningwet en de  Wabo en gelden dientengevolge alle voorschriften die horen bij "het bouwen" en in beginsel ook  de vergunningsvereisten uit de Wabo.  De keuzes die zijn gemaakt houden verband met die welke de wetgever heeft gehanteerd voor   het Bouwbesluit 2012. Sinds 1 april 2012 geldt niet langer voor verbouw van een kunstwerk het  nieuwbouwniveau, waarvan het bevoegd gezag gemotiveerd vrijstelling kon verlenen. Met het  Bouw b esluit 2012 is een vast verbouwniveau geïntroduceerd. Wanneer het gaat om het beoordelen van een constructie, dan gelden voor de te verbouwen  onderdelen (onderdelen die fysiek worden gewijzigd) de eisen die in NENª8700 zijn opgenomen  voor het verbouwniveau en voor de onderdelen die niet worden verbouwd (geen fysieke wijziging  ondergaan) ten minste de eisen die gelden voor het afkeurniveau. Dat betekent dat voor de toet- sing van bestaande onderdelen mag worden uitgegaan van lagere partiële factoren dan voor de  toetsing van de te verbouwen onderdelen.  Wanneer het gaat om het geheel of gedeeltelijk vernieuwen, veranderen of vergroten van een  beweegbare brug kan naast de Woningwet en de Wabo ook het Warenwetbesluit machines een rol  gaan spelen. Dat besluit bevat de implementatie van Europese machinerichtlijn [3]. In het  Warenwetbesluit in samenhang met de Europese machinerichtlijn is bepaald wanneer deze eisen,  waaronder ook eisen met betrekking tot constructieve veiligheid, van toepassing zijn. In de richtlijn  is in detail geregeld wat onder een machine wordt volstaan, zie paragraaf 3.4.  3.3.5 Gevolgklassen Om te voldoen aan het uitgangspunt van een individueel risico per persoon per jaar van 10 -5  zijn  bouwwerken ingedeeld in gevolgklassen. De gevolgklasse waarin een bestaande constructie  wordt ingedeeld, heeft direct efect op de belastingfactor die dient te worden gehanteerd (zie  paragraaf 7.3.2). Die indeling van de gevolgklassen heeft een relatie met het aantal personen dat slachtofer kan  worden van een incident en de maatschappelijke schade die falen tot gevolg heeft. Voorheen  werd in de TGB-reeks daarvoor de indeling in veiligheidsklassen gehanteerd. De voor Nederland  te hanteren indeling is neergelegd in de Nationale bijlage bij NEN-EN 1990. De NEN 8700 verwijst  naar de indeling in NEN-EN 1990. Het overzicht van de gevolgklassen, inclusief voorbeelden van toepassingen, is gegeven in tabel  3-1. De tabel is gebaseerd op de tabel NB.21 uit NEN 8700. Een bouwwerk kan overigens ook  onderdelen bevatten waarvan het bezwijken minder ernstige gevolgen heeft dan op grond van de  gevolgklasse van het gehele bouwwerk aan de orde zal zijn. Daarom mogen dergelijke construc- tieve onderdelen in een andere (lagere) gevolgklasse worden ingedeeld. Bijvoorbeeld:     Een hekwerk langs een ?etspad dat over een brug voert zou een voorbeeld kunnen zijn van een  bouwconstructie die in een lagere gevolgklasse wordt ingedeeld dan de gevolgklasse voor de  brug als geheel. 18   CUR-aanbeveling 124 Constructieve veiligheid bestaande bruggen en viaducten_bw.indd 18 11-09-19 10:36     Afhankelijk van de wijze van funderen en de gevolgen van het bezwijken van een funderings- element, gerelateerd aan de gevolgklasse-omschrijving in tabel NB.20 ? B1 van de Nationale  bijlage bij NEN-EN 1990, kan een funderingselement ook in een lagere gevolgklasse worden  ingedeeld dan waarin het kunstwerk als geheel moet worden ingedeeld. Een risicoanalyse moet  uitwijzen of dat aan de orde is. 3.3.6 Toetsing  Bij het toetsen (het beoordelen) van de constructieve veiligheid van een kunstwerk moet worden  nagegaan of voldaan is aan de vergelijking: S d